DOI Artikel:
Larsson, Lars Olof: Studnia Neptuna na Długim Targu w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0011
Lars Olof Larsson
Studnia Neptuna na Długim Targu w Gdańsku
Długi Targ w Gdańsku to jedno z najpiękniejszych i robiących największe
wrażenie miejskich wnętrz w Europie Północnej. Szczególnie mocnym akcen-
tem tego długiego placu jest zamykający go zespół złożony z ratusza, Dworu
Artusa i Studni Neptuna (ił. 1). Po odbudowie ze zniszczeń wojennych zespół
ten znów przywołuje pamięć okresu największego rozkwitu miasta około
1600 r. Trudno się więc dziwić, że odgrywa ważną rolę w reklamie turystycznej
Gdańska. W parku rozrywki Mini-Europa w Brukseli model Studni Neptuna
z Dworem Artusa reprezentuje wręcz całą Polskę. Wydawać by się więc mogło,
że dzieje powstania tych świetnych zabytków winny być rzeczowo zaprezen-
towane w materiałach reklamowych miasta. Rzut oka na broszury reklamowe
i strony internetowe pozwala jednak stwierdzić, że wcale tak nie jest.
Próba zdobycia informacji właśnie o Studni Neptuna kończy się szybko kon-
frontacją z całym wachlarzem sprzecznych - i jak się za chwilę okaże - w więk-
szości nieprawdziwych informacji. Informacje te i fakty, niekiedy po części
prawdziwe, w sumie tworzą tak skomplikowaną plątaninę komicznych niepo-
rozumień i błędnych powiązań, że pouczające mogłoby być przebadanie, jak
doszło do powstania tak dziś rozpowszechnionych wersji dziejów tego zabytku.
W większości tekstów jako inicjator projektu studni wymieniany jest gdań-
ski burmistrz Bartholomaus Schachmann (1559-1614; burmistrz w latach
1606-1607, 1610-1611 i 1612-1613). Miał on pod wpływem inspiracji wspa-
niałymi studniami, które widział podczas swych podróży do Włoch i innych
krajów, podjąć decyzję, aby na podobieństwo książęcych mecenasów, podaro-
wać coś swojemu miastu rodzinnemu. Jeśli uwolnimy się od anachroniczne-
go wyobrażenia, że inicjatywa miejska, jaką była budowa nowej studni przed
Dworem Artusa, realizowana była w taki sposób, to niewątpliwie będziemy
mogli uznać, że Schachmann, jako członek Rady i jeden z panów budowla-
nych miasta, istotnie odegrał aktywną rolę w tym projekcie1.
Projekt studni powszechnie przypisywany jest czynnemu w Gdańsku rzeź-
biarzowi Abrahamowi van den Blocke (1572-1628). Wiadomo, że był on
1 „Panowie budowlani” (Bauherren) rekrutowali się w cyklu rocznym spośród rajców i two-
rzyli gremium odpowiedzialne za przedsięwzięcia miejskie. Por. Arnold Bartetzky, Das Grofie
Zeughaus in Danzig. Baugeschichte, Architekturgeschichtliche Stellung, Reprasentative Funktion
(Forschungen zur Geschichte und Kultur des óstlichen Mitteleuropa, Bd. 9), Stuttgart 2000,
s. 100 i n.; Georg Cuny, Danzigs Kunst und Kultur im 16. und 17. Jahrhundert, 1, Frankfurt
a.M. 1910, s. 70 i n. oraz Max Foltz, Geschichte des Danziger Stadthaushalts, Danzig 1912, s. 94
i 151. Podziękowania za dokonanie przekładu tekstów źródłowych oraz konsultacje w zakresie
realiów wczesnonowożytnego Gdańska zechce przyjąć p. dr Dariusz Kaczor z Instytutu Historii
Uniwersytetu Gdańskiego.
5
Studnia Neptuna na Długim Targu w Gdańsku
Długi Targ w Gdańsku to jedno z najpiękniejszych i robiących największe
wrażenie miejskich wnętrz w Europie Północnej. Szczególnie mocnym akcen-
tem tego długiego placu jest zamykający go zespół złożony z ratusza, Dworu
Artusa i Studni Neptuna (ił. 1). Po odbudowie ze zniszczeń wojennych zespół
ten znów przywołuje pamięć okresu największego rozkwitu miasta około
1600 r. Trudno się więc dziwić, że odgrywa ważną rolę w reklamie turystycznej
Gdańska. W parku rozrywki Mini-Europa w Brukseli model Studni Neptuna
z Dworem Artusa reprezentuje wręcz całą Polskę. Wydawać by się więc mogło,
że dzieje powstania tych świetnych zabytków winny być rzeczowo zaprezen-
towane w materiałach reklamowych miasta. Rzut oka na broszury reklamowe
i strony internetowe pozwala jednak stwierdzić, że wcale tak nie jest.
Próba zdobycia informacji właśnie o Studni Neptuna kończy się szybko kon-
frontacją z całym wachlarzem sprzecznych - i jak się za chwilę okaże - w więk-
szości nieprawdziwych informacji. Informacje te i fakty, niekiedy po części
prawdziwe, w sumie tworzą tak skomplikowaną plątaninę komicznych niepo-
rozumień i błędnych powiązań, że pouczające mogłoby być przebadanie, jak
doszło do powstania tak dziś rozpowszechnionych wersji dziejów tego zabytku.
W większości tekstów jako inicjator projektu studni wymieniany jest gdań-
ski burmistrz Bartholomaus Schachmann (1559-1614; burmistrz w latach
1606-1607, 1610-1611 i 1612-1613). Miał on pod wpływem inspiracji wspa-
niałymi studniami, które widział podczas swych podróży do Włoch i innych
krajów, podjąć decyzję, aby na podobieństwo książęcych mecenasów, podaro-
wać coś swojemu miastu rodzinnemu. Jeśli uwolnimy się od anachroniczne-
go wyobrażenia, że inicjatywa miejska, jaką była budowa nowej studni przed
Dworem Artusa, realizowana była w taki sposób, to niewątpliwie będziemy
mogli uznać, że Schachmann, jako członek Rady i jeden z panów budowla-
nych miasta, istotnie odegrał aktywną rolę w tym projekcie1.
Projekt studni powszechnie przypisywany jest czynnemu w Gdańsku rzeź-
biarzowi Abrahamowi van den Blocke (1572-1628). Wiadomo, że był on
1 „Panowie budowlani” (Bauherren) rekrutowali się w cyklu rocznym spośród rajców i two-
rzyli gremium odpowiedzialne za przedsięwzięcia miejskie. Por. Arnold Bartetzky, Das Grofie
Zeughaus in Danzig. Baugeschichte, Architekturgeschichtliche Stellung, Reprasentative Funktion
(Forschungen zur Geschichte und Kultur des óstlichen Mitteleuropa, Bd. 9), Stuttgart 2000,
s. 100 i n.; Georg Cuny, Danzigs Kunst und Kultur im 16. und 17. Jahrhundert, 1, Frankfurt
a.M. 1910, s. 70 i n. oraz Max Foltz, Geschichte des Danziger Stadthaushalts, Danzig 1912, s. 94
i 151. Podziękowania za dokonanie przekładu tekstów źródłowych oraz konsultacje w zakresie
realiów wczesnonowożytnego Gdańska zechce przyjąć p. dr Dariusz Kaczor z Instytutu Historii
Uniwersytetu Gdańskiego.
5