DOI Artikel:
Bielak, Jacek: Przedstawienia Sądu Parysa w nowożytnym bursztynnictwie - konwencjonalny topos czy symbol ukrytej treści
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0054
Jacek Bielak
Przedstawienia Sądu Parysa w nowożytnym
bursztynnictwie - konwencjonalny topos
czy symbol ukrytej treści
Zewnętrznemu obserwatorowi niełatwo znaleźć klucz, który by wyjaśniał histo-
ryczny sens i uzasadniał wysoki status kolekcjonerski artystycznych wyrobów
z bursztynu w okresie nowożytnym. Podstawowym zagadnieniem, przybliżają-
cym do prawidłowego odczytania kulturowych odniesień tych przedmiotów, jest
kwestia semantyki materiału oraz interpretacji znaczenia przedstawień występu-
jących na bursztynowych precjozach. Pierwszy aspekt w tym miejscu pomi-
nę. Drugi wiąże się z hermeneutycznym dochodzeniem do właściwych metod
odczytywania treści dzieła sztuki. Nie ma w nim miejsca na gotowe rozwią-
zania, które byłyby aplikowalne i dawały proste wskazówki postępowania.
W zgłaszanych roszczeniach do przyjętej interpretacji natychmiast pojawiają
się wątpliwości co do roli przedstawionych na wyrobach motywów obrazo-
wych: są jedynie konwencjonalnym zastosowaniem toposu literackiego czy
symbolem ukrytych treści? Czy nie jest błędem, że dawnemu posiadaczowi
przedmiotu przypisuje się redundantną świadomość, podczas gdy ta istnie-
je tylko intencjonalnie, będąc w istocie osobistym uposażeniem badającego
problem współczesnego naukowca?
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o sens obrazów, tak naturalne i podsta-
wowe dla historyka sztuki, powinno być stale podejmowane mimo zaznaczonych
trudności, zwłaszcza gdy próbujemy dociec logosu opisywanych przedstawień.
Bez względu na nazwę metody stosowanej w historii sztuki dla osiągnięcia tego
celu „ci, dla których dyscyplina ta była częścią nauk humanistycznych, starali się
uwzględniać w swych studiach nie tylko zagadnienia artystycznego kształtowa-
nia, ale także problematykę ideową, której forma plastyczna jest wyrazem”1.
Przy próbie odpowiedzi na tak zarysowany program poszukiwań nie sposób
usunąć z pola widzenia dalszych trudności metodologicznych. Rozstrzygnię-
cie, do jakiego świata wyobraźni wpisać nawiązania do mitologii niesie ze sobą
konieczność podjęcia szerokich studiów porównawczych z zakresu recepcji
antyku2. Podejmowanie ich w ramach krótkiego artykułu z konieczności
1 Jan Białostocki, Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztukę, [w:] idem. Pięć wieków
myśli o sztuce, Warszawa 1976, s. 251.
2 Jerzy Miziołek, Inspiracje śródziemnomorskie. O wizji antyku w sztuce Warszawy i innych
ośrodków kultury dawnej Polski, Warszawa 2004; Marcin Kaleciński, Mity Gdańska. Antyk
w publicznej sztuce protestanckiej res publiki, Gedania Artistica, t. 1, Gdańsk 2011.
48
Przedstawienia Sądu Parysa w nowożytnym
bursztynnictwie - konwencjonalny topos
czy symbol ukrytej treści
Zewnętrznemu obserwatorowi niełatwo znaleźć klucz, który by wyjaśniał histo-
ryczny sens i uzasadniał wysoki status kolekcjonerski artystycznych wyrobów
z bursztynu w okresie nowożytnym. Podstawowym zagadnieniem, przybliżają-
cym do prawidłowego odczytania kulturowych odniesień tych przedmiotów, jest
kwestia semantyki materiału oraz interpretacji znaczenia przedstawień występu-
jących na bursztynowych precjozach. Pierwszy aspekt w tym miejscu pomi-
nę. Drugi wiąże się z hermeneutycznym dochodzeniem do właściwych metod
odczytywania treści dzieła sztuki. Nie ma w nim miejsca na gotowe rozwią-
zania, które byłyby aplikowalne i dawały proste wskazówki postępowania.
W zgłaszanych roszczeniach do przyjętej interpretacji natychmiast pojawiają
się wątpliwości co do roli przedstawionych na wyrobach motywów obrazo-
wych: są jedynie konwencjonalnym zastosowaniem toposu literackiego czy
symbolem ukrytych treści? Czy nie jest błędem, że dawnemu posiadaczowi
przedmiotu przypisuje się redundantną świadomość, podczas gdy ta istnie-
je tylko intencjonalnie, będąc w istocie osobistym uposażeniem badającego
problem współczesnego naukowca?
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o sens obrazów, tak naturalne i podsta-
wowe dla historyka sztuki, powinno być stale podejmowane mimo zaznaczonych
trudności, zwłaszcza gdy próbujemy dociec logosu opisywanych przedstawień.
Bez względu na nazwę metody stosowanej w historii sztuki dla osiągnięcia tego
celu „ci, dla których dyscyplina ta była częścią nauk humanistycznych, starali się
uwzględniać w swych studiach nie tylko zagadnienia artystycznego kształtowa-
nia, ale także problematykę ideową, której forma plastyczna jest wyrazem”1.
Przy próbie odpowiedzi na tak zarysowany program poszukiwań nie sposób
usunąć z pola widzenia dalszych trudności metodologicznych. Rozstrzygnię-
cie, do jakiego świata wyobraźni wpisać nawiązania do mitologii niesie ze sobą
konieczność podjęcia szerokich studiów porównawczych z zakresu recepcji
antyku2. Podejmowanie ich w ramach krótkiego artykułu z konieczności
1 Jan Białostocki, Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztukę, [w:] idem. Pięć wieków
myśli o sztuce, Warszawa 1976, s. 251.
2 Jerzy Miziołek, Inspiracje śródziemnomorskie. O wizji antyku w sztuce Warszawy i innych
ośrodków kultury dawnej Polski, Warszawa 2004; Marcin Kaleciński, Mity Gdańska. Antyk
w publicznej sztuce protestanckiej res publiki, Gedania Artistica, t. 1, Gdańsk 2011.
48