DOI article:
Grosa, Silvija: Pracownia rzeźby dekoracyjnej Otto & Wassil w Rydze w końcu XIX i na początku XX stulecia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0124
Silvija Grosa
Informacje statystyczne o warsztatach sztukatorskich i kamieniarskich ist-
niejących w Rydze w czasie omawianego okresu, jakie pojawiają się w księ-
gach adresowych Rygi, prowadzą do konkluzji, że ich liczba była różna i ści-
śle związana z poziomem ruchu budowlanego. W latach 1898-1899 w Rydze
odnotowano istnienie 12 takich warsztatów, w 1900 r. liczba warsztatów gwał-
townie wzrosła do 30, ale w 1901 r. na rynku pozostało ich tylko 15. W następ-
nych latach liczba warsztatów sztukatorskich w Rydze oscylowała pomiędzy
12 a 15 (w 1902 r. - 14, w 1903 r. - 12, w 1906 r. - 13, w 1907 r. - 12, w 1910 r. -
153). W okresie tym firmy sztukatorskie najczęściej funkcjonowały przez 4-5 lat,
jedynie kilka istniało dłużej. Bardzo skąpe informacje zawarte w reklamach
i księgach adresowych pozwalają przypuszczać, że przekonanie Madernieksa,
„większość z nich to obcokrajowcy”, nie jest bezpodstawne i duża część spe-
cjalistów na tym polu była rzeczywiście przybyszami. Jednakże narodowość
rzeźbiarzy oraz ich aktywność zawodowa przed przybyciem do Rygi to kwestie
nadal rzadko podejmowane. Równocześnie nie należy jednak wyolbrzymiać
roli obcych rzemieślników, ponieważ podstawowa edukacja w zakresie sztuki
dekoracyjnej była osiągalna w Rydze już od 2. połowy XIX w. Najważniejszą
instytucją tego rodzaju była niemiecka Szkoła Rzemieślnicza Ryskiej Izby Rze-
mieślniczej (Gewerbeschule des Rigaer Gewerbe-Vereins) założona w 1872 r.
W 1912 r. szkoła została przejęta przez miasto i przemianowana na Miejską
Szkołę Rzemiosł, gdzie prowadzono rozmaite kursy rzemieślnicze. Większość
zatrudnianych w warsztatach dekoratorskich uczyła się właśnie tam.
Trudno przeanalizować kwestię specjalizacji tych warsztatów, ponieważ
część firm zajmujących się produkcją rzeźby dekoracyjnej nie była związana
wyłącznie z zadaniami dekoracji sztukatorskich i mogła podejmować rów-
nież inne prace, takie jak produkcja przedmiotów służących do wyposażania
wnętrz, samodzielnych elementów ozdobnych czy nagrobków.
W omawianym okresie istniały też firmy pośredniczące i oferujące impor-
towane elementy wyprodukowane przemysłowo; u schyłku secesji tego
rodzaju wyroby stały się bardziej popularne ze względu na niską cenę. Także
w Rydze prowadzona była przemysłowa produkcja elementów dekoracyjnych,
szczególnie tych wykorzystywanych w dekoracji wnętrz, wybieranych z oferty
w katalogach wysyłkowych. Niestety, ten ważny aspekt pozostaje wciąż słabo
zbadany, przede wszystkim ze względu na to, że tego rodzaju katalogi zacho-
wały się także w małej ilości, z powodu zmieniających się mód oraz długo
obowiązującej negatywnej oceny sztuki XIX i początku XX w., a szczególnie
secesji. Takim rzadkim zachowanym przypadkiem jest katalog sztukator-
skich elementów dekoracyjnych wydany przez Bałtycki Warsztat Artystyczny
M. Domszejta (późniejsze zakłady Stukolin)4.
3 Baltijas tirdzniecibas adresu gadagramata. 1910/11, Riga 1910, s. 174-186, s. 222.
4 Liepnyje ukraszenija dlia sten i potołkow. Stukolin, M. Domszejt, Riga, Baltijskaja chudoże-
stwiennaja mastierskaja dlia liepnych rabot [b. r.].
118
Informacje statystyczne o warsztatach sztukatorskich i kamieniarskich ist-
niejących w Rydze w czasie omawianego okresu, jakie pojawiają się w księ-
gach adresowych Rygi, prowadzą do konkluzji, że ich liczba była różna i ści-
śle związana z poziomem ruchu budowlanego. W latach 1898-1899 w Rydze
odnotowano istnienie 12 takich warsztatów, w 1900 r. liczba warsztatów gwał-
townie wzrosła do 30, ale w 1901 r. na rynku pozostało ich tylko 15. W następ-
nych latach liczba warsztatów sztukatorskich w Rydze oscylowała pomiędzy
12 a 15 (w 1902 r. - 14, w 1903 r. - 12, w 1906 r. - 13, w 1907 r. - 12, w 1910 r. -
153). W okresie tym firmy sztukatorskie najczęściej funkcjonowały przez 4-5 lat,
jedynie kilka istniało dłużej. Bardzo skąpe informacje zawarte w reklamach
i księgach adresowych pozwalają przypuszczać, że przekonanie Madernieksa,
„większość z nich to obcokrajowcy”, nie jest bezpodstawne i duża część spe-
cjalistów na tym polu była rzeczywiście przybyszami. Jednakże narodowość
rzeźbiarzy oraz ich aktywność zawodowa przed przybyciem do Rygi to kwestie
nadal rzadko podejmowane. Równocześnie nie należy jednak wyolbrzymiać
roli obcych rzemieślników, ponieważ podstawowa edukacja w zakresie sztuki
dekoracyjnej była osiągalna w Rydze już od 2. połowy XIX w. Najważniejszą
instytucją tego rodzaju była niemiecka Szkoła Rzemieślnicza Ryskiej Izby Rze-
mieślniczej (Gewerbeschule des Rigaer Gewerbe-Vereins) założona w 1872 r.
W 1912 r. szkoła została przejęta przez miasto i przemianowana na Miejską
Szkołę Rzemiosł, gdzie prowadzono rozmaite kursy rzemieślnicze. Większość
zatrudnianych w warsztatach dekoratorskich uczyła się właśnie tam.
Trudno przeanalizować kwestię specjalizacji tych warsztatów, ponieważ
część firm zajmujących się produkcją rzeźby dekoracyjnej nie była związana
wyłącznie z zadaniami dekoracji sztukatorskich i mogła podejmować rów-
nież inne prace, takie jak produkcja przedmiotów służących do wyposażania
wnętrz, samodzielnych elementów ozdobnych czy nagrobków.
W omawianym okresie istniały też firmy pośredniczące i oferujące impor-
towane elementy wyprodukowane przemysłowo; u schyłku secesji tego
rodzaju wyroby stały się bardziej popularne ze względu na niską cenę. Także
w Rydze prowadzona była przemysłowa produkcja elementów dekoracyjnych,
szczególnie tych wykorzystywanych w dekoracji wnętrz, wybieranych z oferty
w katalogach wysyłkowych. Niestety, ten ważny aspekt pozostaje wciąż słabo
zbadany, przede wszystkim ze względu na to, że tego rodzaju katalogi zacho-
wały się także w małej ilości, z powodu zmieniających się mód oraz długo
obowiązującej negatywnej oceny sztuki XIX i początku XX w., a szczególnie
secesji. Takim rzadkim zachowanym przypadkiem jest katalog sztukator-
skich elementów dekoracyjnych wydany przez Bałtycki Warsztat Artystyczny
M. Domszejta (późniejsze zakłady Stukolin)4.
3 Baltijas tirdzniecibas adresu gadagramata. 1910/11, Riga 1910, s. 174-186, s. 222.
4 Liepnyje ukraszenija dlia sten i potołkow. Stukolin, M. Domszejt, Riga, Baltijskaja chudoże-
stwiennaja mastierskaja dlia liepnych rabot [b. r.].
118