Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (12.2013)

Po tych kilku uwagach wstępnych przejdźmy do głównego tematu, a więc
treści i symboliki dekoracji rzeźbiarskich i snycerskich w dziełach Adriana Karffy-
cza. Ramy do sześciu rundeli w Ławie św. Rajnolda ozdobione są płaskorzeźbio-
nymi dekoracjami pokrytymi białą farbą z akcentami złoceń na włosach i pasach
postaci, ogonach zwierząt i motywach wywiniętych liści nałożonych na niebieskie
tło. Istoty mieszane, połączone i wplecione w formy liściaste wyrastające z długich
łodyg zakończonych wolutami, złożone z elementów groteski i arabeski, tworzą
kompozycję wpisaną w wewnętrzną krawędź każdej ramy. Paul Simson doszuki-
wał się stylistycznej genezy formalnej tych dekoracji w arabesce32. Kompozycje
charakteryzuje pewna prawidłowość: półnagie istoty mieszane z ludzkimi kor-
pusami od pasa w dół przechodzą w motywy liściaste, a zwrócone są zawsze twa-
rzami w kierunku klucza archiwolty z rzeźbionymi głowami wyłaniającymi się
z wawrzynowych wieńców i przewiązanymi złoconymi taśmami. Głowy te mają
zróżnicowaną kolorystykę z przewagą czerwieni i zieleni.
Po prawej stronie medalionów wyobrażono trytona, po lewej nereidę.
Obie istoty zwrócone są do widza profilem, podobnie jak w ramach do obra-
zów Diana i Akteon, Stracenie Mecjusza Fufecjusza bądź en face (nereida) lub
od pleców (tryton), jak w ramie zwieńczonej głową Karola V. Istoty te repre-
zentują świat wodny33.
Rzeźbiarz nadał zróżnicowaną kompozycję puttom umieszczonym u pod-
staw ram. Raz są zwrócone w kierunku obrazu, to znów odwrócone tyłem
(Stracenie Mecjusza Fufecjusza, Ofiara Marka Kurcjusza i w ramie z wizerun-
kiem Karola V) lub naprzemiennie, jak w oprawie do obrazu Diana i Akteon.
Geniusze mają skrzydła, stąpają po płożących się liściach, w dłoniach trzy-
mają wici roślinne. Kompozycje są rozbudowane: w oprawie do obrazu Ofiara
Marka Kurcjusza po stronie prawej artysta umieścił półnagą uskrzydloną postać
żeńską, po lewej postać męską z liściastą brodą. Obie istoty chwytają liść skrę-
cony w wolutę. W ramie z głową Karola V wprowadził dwie nagie uskrzydlone
postaci żeńskie z kończynami zamienionymi w roślinne odnóża połączone
z wolutami zakończonymi czteropłatkowymi elementami. W zespole tych ram
ostatnia z wymienionych wyróżnia się bardziej precyzyjną, ażurową rzeźbą
(białą ze złoceniami na niebieskim tle).
Mityczny, zwierzęco-wodny krajobraz składa się więc z trytonów i nereid,
przeobrażonych stworzeń, wici roślinnych o giętkich, mięsistych liściach,
często występujących w głębinach morskich, przedstawionych na niebieskim
tle symbolizującym wodę.
W ramach trzech rundeli w Ławie św. Krzysztofa zastosowany został or-
nament o innej treści i zmienionej stylistyce, uwagę zwraca tutaj także
większa dbałość o szczegóły snycerki. W centrum archiwolty zamiast głów

32 Simson, Der Artushofin Danzig..., s. 169.
33 Pięćdziesiąt nereid - boginek morskich - było córkami Nereusza i Oceanidy; występują
one także ze skrzydłami, jak jedna z nich, Leja.

Symbolika
dekoracji
ram i rzeźby
św. Rajnolda...

53