DOI Artikel:
Lipska, Dąbrówka: Nowożytne ołtarze z przedstawieniami Grobu Pańskiego na terenie dawnego dominium warmińskiego - pochodzenie, forma, treść
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0159
Dąbrówka Lipska
Nowożytne ołtarze z przedstawieniami Grobu
Pańskiego na terenie dawnego dominium
warmińskiego - pochodzenie, forma, treść
Niniejszy artykuł stanowi przyczynek do badań nad nowożytnymi ołtarzami
zawierającymi Groby Pańskie, a stanowiącymi wyposażenie kościołów na tere-
nie dawnego dominium warmińskiego. Zagadnienie to dotychczas nie docze-
kało się żadnego monograficznego opracowania. Pierwsze publikowane na ten
temat informacje znajdujemy w krótkim artykule księdza doktora Georga
Materna z 1907 r. w Pastoralblatt diecezji warmińskiej1. Tekst jest poświęcony
przede wszystkim obrzędom liturgicznym Wielkiego Tygodnia i są w nim
wzmiankowane „typowe przestrzenie kulisowe (Kulissenraurn) za obrazem
w ołtarzu” charakterystyczne dla prawie wszystkich znanych Maternowi baro-
kowych ołtarzy głównych2 3. Wspomina on o Grobach Pańskich w kaplicy pol-
skiej przy katedrze we Fromborku, w założeniu pielgrzymkowym w Świętej
Lipce, a także w kościołach parafialnych w Radostowie, Reszlu, Braniewie,
a także w kaplicy zamkowej w Lidzbarku, odwołując się do inwentarza para-
mentów z 1578 r.? Istnienie ich zostało również zasygnalizowane w opubli-
kowanym w połowie XX w. Przewodniku Georga Dehio4, lecz wymienione
są tam jedynie trzy ołtarze z Grobami Pańskimi (Sątopy, Bisztynek i Szalmia).
Na próżno szukać wzmianek na temat omawianych zabytków w skrupulatnie
spisanym przez konserwatora prowincji Adolfa Boettichera inwentarzu, któ-
rego czwarty zeszyt w całości poświęcony jest Warmii5, czy w publikacjach
Antona Ulbricha6 dotyczących głównie rzeźby. Owych wzmianek nie znaj-
dziemy również we współcześnie wydanym i jedynym obejmującym frag-
mentarycznie teren Warmii (Braniewo, Frombork, Ornetę i okolice) katalogu
1 Georg Matern, Die Liturgie des Hl. Grabes im Ermland, „Pastoralblatt fur die Diózese
Ermland” 1907, Nr. 5, s. 50-62.
2 Ibidem, s. 58.
3 Ibidem, s. 55.
4 Georg Dehio, Ernst Gall, Deutschordensland Preufien, bearb. Bernhard Schmid,
Grete Tiemann, Munchen 1952. Materiały do tej publikacji były gromadzone w okresie
międzywojennym.
5 Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmaler in Ermland, (Die Bau- und Kunstdenk-
maler der Provinz OstpreuBen, 4), Kónigsberg 1894.
6 Anton Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst in Ostpreufien vom Ausgang des 16. bis
in die 2. Halfe des 19. Jahrhunderts, Bd. 1-2, Kónigsberg 1926-1929; idem, Kunstgeschichte
Ostpreufien von der Ordenszeit bis zur Gegenwart, Kónigsberg 1932.
157
Nowożytne ołtarze z przedstawieniami Grobu
Pańskiego na terenie dawnego dominium
warmińskiego - pochodzenie, forma, treść
Niniejszy artykuł stanowi przyczynek do badań nad nowożytnymi ołtarzami
zawierającymi Groby Pańskie, a stanowiącymi wyposażenie kościołów na tere-
nie dawnego dominium warmińskiego. Zagadnienie to dotychczas nie docze-
kało się żadnego monograficznego opracowania. Pierwsze publikowane na ten
temat informacje znajdujemy w krótkim artykule księdza doktora Georga
Materna z 1907 r. w Pastoralblatt diecezji warmińskiej1. Tekst jest poświęcony
przede wszystkim obrzędom liturgicznym Wielkiego Tygodnia i są w nim
wzmiankowane „typowe przestrzenie kulisowe (Kulissenraurn) za obrazem
w ołtarzu” charakterystyczne dla prawie wszystkich znanych Maternowi baro-
kowych ołtarzy głównych2 3. Wspomina on o Grobach Pańskich w kaplicy pol-
skiej przy katedrze we Fromborku, w założeniu pielgrzymkowym w Świętej
Lipce, a także w kościołach parafialnych w Radostowie, Reszlu, Braniewie,
a także w kaplicy zamkowej w Lidzbarku, odwołując się do inwentarza para-
mentów z 1578 r.? Istnienie ich zostało również zasygnalizowane w opubli-
kowanym w połowie XX w. Przewodniku Georga Dehio4, lecz wymienione
są tam jedynie trzy ołtarze z Grobami Pańskimi (Sątopy, Bisztynek i Szalmia).
Na próżno szukać wzmianek na temat omawianych zabytków w skrupulatnie
spisanym przez konserwatora prowincji Adolfa Boettichera inwentarzu, któ-
rego czwarty zeszyt w całości poświęcony jest Warmii5, czy w publikacjach
Antona Ulbricha6 dotyczących głównie rzeźby. Owych wzmianek nie znaj-
dziemy również we współcześnie wydanym i jedynym obejmującym frag-
mentarycznie teren Warmii (Braniewo, Frombork, Ornetę i okolice) katalogu
1 Georg Matern, Die Liturgie des Hl. Grabes im Ermland, „Pastoralblatt fur die Diózese
Ermland” 1907, Nr. 5, s. 50-62.
2 Ibidem, s. 58.
3 Ibidem, s. 55.
4 Georg Dehio, Ernst Gall, Deutschordensland Preufien, bearb. Bernhard Schmid,
Grete Tiemann, Munchen 1952. Materiały do tej publikacji były gromadzone w okresie
międzywojennym.
5 Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmaler in Ermland, (Die Bau- und Kunstdenk-
maler der Provinz OstpreuBen, 4), Kónigsberg 1894.
6 Anton Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst in Ostpreufien vom Ausgang des 16. bis
in die 2. Halfe des 19. Jahrhunderts, Bd. 1-2, Kónigsberg 1926-1929; idem, Kunstgeschichte
Ostpreufien von der Ordenszeit bis zur Gegenwart, Kónigsberg 1932.
157