DOI Artikel:
Chodyński, Antoni Romuald: Symbolika dekoracji ram i rzeźby św. Rajnolda Mistrza Adriana Karffycza w gdańskim Dworze Artusa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0063
Zatrzymajmy się jeszcze przez chwilę nad symboliką dekoracji na obu
ramach. Jak już wspominałem, tematyka opracowań snycerskich uzupełniała
informacyjną treść obrazów53, zarówno w przypadku dwóch mniejszych malo-
wideł Schonincka z Chrystusem salvatorem i Marię z Dzieciątkiem (Drzewo
Jessego), jak i dwóch większych z Oblężeniem zamku malborskiego i Obozem
Holofernesa. Na ramach do dwóch ostatnich obrazów Karffycz umieścił motywy
militarne: broń w wiązkach (panoplia), łupy zdobyte na wrogach (spolia kostium)
z kirysami jako wyrazem wdzięczności w stylu triumfu wojennego alT antica54.
Sposoby odbywania triumfu znajdujemy w tablicach drzeworytniczych głów-
nie Hansa Burgkmaira, w ilustracjach do dzieła cesarza Maksymiliana I Habs-
burga z 1517 r.55 Dwa obrazy Schonicka o tematyce malborskiej przedzielone
figurą Kazimierza Jagiellończyka, syna zwycięzcy spod Grunwaldu, otrzymały
bardzo bogatą oprawę rzeźbiarską. Karffycz zastosował panoplia składające się
z antycznych hełmów, napierśników rzymskich i tarcz kształtem nawiązujących
do egidy Minerwy. Poza tym wprowadził do kompozycji naczynia libacyjne oraz
rogi obfitości, a więc przedmioty, które towarzyszyły triumfom. Pomysł, nie-
wykluczone, iż podsunięty przez któregoś z wykształconych członków bractwa,
uznać trzeba za świadomą archeologizację podobną jak wdziełach rzeźbiarzy
włoskich pracujących przy fundowanym przez Zygmunta I Starego baldachimie
nagrobka Władysława Jagiełły na Wawelu56. Mistrz gdański, jak wielu artystów
przed nim i wielu następców, jeśli tworzył własny program dekoracyjny do ram,
zapewne posłużył się wzornikami graficznymi, a być może oryginalnymi rysun-
kami. Wzorniki graficzne dawały twórcom możliwość czerpania pomysłów
z wielości przetwarzanych motywów w sferze form roślinnych i figuralnych oraz
w repertuarze przenikających się elementów świata realnego i fantastycznego.
W Polsce, jedne z pierwszych renesansowych dekoracji z motywami mili-
tarnymi alk antica pojawiły się w latach 1502-1505 na zewnętrznych pilastrach
niszy architektonicznej wawelskiego nagrobka Jana Olbrachta, dziele mura-
tora i rzeźbiarza Franciszka Florentczyka (il. 19)57. Podobne motywy znamy
53 Woziński, Wystrój rzeźbiarski gdańskiego..., s. 87.
54 Odrodzeniu się programu artystyczno-alegorycznego w 2. poł. XV w. we Włoszech
przysłużyło się dzieło Robertusa Valturiusa, De Re miliaria, Veronae 1472. W kulturze rene-
sansu pasjonowano się formą i symboliką triumfalną podczas ceremonii odbywanych w stylu
rzymskim, o czym świadczy niezwykła popularność Trionfi Petrarki. Pełny artystyczny wyraz
ceremoniału zawarty został w mantuańskim cyklu Andrei Mantegni w formie dużych obrazów
z Triumfem Cezara, obecnie w zbiorach Hampton Court.
55 Franz Schestag, Kaiser Maximilian I. Triumph, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Samm-
lungen des Allerhóchsten Kaiserhauses” 1883, Bd. 1, s. 154-181; Stanley Appelbaum, The
Triumph ofMaximilian I. 137 Woodcuts by Hans Burgkmair and Others, New York 1964.
56 Jerzy Kowalczyk, Triumf i sława wojenna „alkantica” w Polsce w XVI w. [w:] Renesans.
Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków,
czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce, listopad 1973, War-
szawa 1976, s. 304, il. od 3 do 18.
57 Kowalczyk, Triumf i sława wojenna..., s. 295.
Symbolika
dekoracji
ram i rzeźby
św. Rajnolda...
61
ramach. Jak już wspominałem, tematyka opracowań snycerskich uzupełniała
informacyjną treść obrazów53, zarówno w przypadku dwóch mniejszych malo-
wideł Schonincka z Chrystusem salvatorem i Marię z Dzieciątkiem (Drzewo
Jessego), jak i dwóch większych z Oblężeniem zamku malborskiego i Obozem
Holofernesa. Na ramach do dwóch ostatnich obrazów Karffycz umieścił motywy
militarne: broń w wiązkach (panoplia), łupy zdobyte na wrogach (spolia kostium)
z kirysami jako wyrazem wdzięczności w stylu triumfu wojennego alT antica54.
Sposoby odbywania triumfu znajdujemy w tablicach drzeworytniczych głów-
nie Hansa Burgkmaira, w ilustracjach do dzieła cesarza Maksymiliana I Habs-
burga z 1517 r.55 Dwa obrazy Schonicka o tematyce malborskiej przedzielone
figurą Kazimierza Jagiellończyka, syna zwycięzcy spod Grunwaldu, otrzymały
bardzo bogatą oprawę rzeźbiarską. Karffycz zastosował panoplia składające się
z antycznych hełmów, napierśników rzymskich i tarcz kształtem nawiązujących
do egidy Minerwy. Poza tym wprowadził do kompozycji naczynia libacyjne oraz
rogi obfitości, a więc przedmioty, które towarzyszyły triumfom. Pomysł, nie-
wykluczone, iż podsunięty przez któregoś z wykształconych członków bractwa,
uznać trzeba za świadomą archeologizację podobną jak wdziełach rzeźbiarzy
włoskich pracujących przy fundowanym przez Zygmunta I Starego baldachimie
nagrobka Władysława Jagiełły na Wawelu56. Mistrz gdański, jak wielu artystów
przed nim i wielu następców, jeśli tworzył własny program dekoracyjny do ram,
zapewne posłużył się wzornikami graficznymi, a być może oryginalnymi rysun-
kami. Wzorniki graficzne dawały twórcom możliwość czerpania pomysłów
z wielości przetwarzanych motywów w sferze form roślinnych i figuralnych oraz
w repertuarze przenikających się elementów świata realnego i fantastycznego.
W Polsce, jedne z pierwszych renesansowych dekoracji z motywami mili-
tarnymi alk antica pojawiły się w latach 1502-1505 na zewnętrznych pilastrach
niszy architektonicznej wawelskiego nagrobka Jana Olbrachta, dziele mura-
tora i rzeźbiarza Franciszka Florentczyka (il. 19)57. Podobne motywy znamy
53 Woziński, Wystrój rzeźbiarski gdańskiego..., s. 87.
54 Odrodzeniu się programu artystyczno-alegorycznego w 2. poł. XV w. we Włoszech
przysłużyło się dzieło Robertusa Valturiusa, De Re miliaria, Veronae 1472. W kulturze rene-
sansu pasjonowano się formą i symboliką triumfalną podczas ceremonii odbywanych w stylu
rzymskim, o czym świadczy niezwykła popularność Trionfi Petrarki. Pełny artystyczny wyraz
ceremoniału zawarty został w mantuańskim cyklu Andrei Mantegni w formie dużych obrazów
z Triumfem Cezara, obecnie w zbiorach Hampton Court.
55 Franz Schestag, Kaiser Maximilian I. Triumph, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Samm-
lungen des Allerhóchsten Kaiserhauses” 1883, Bd. 1, s. 154-181; Stanley Appelbaum, The
Triumph ofMaximilian I. 137 Woodcuts by Hans Burgkmair and Others, New York 1964.
56 Jerzy Kowalczyk, Triumf i sława wojenna „alkantica” w Polsce w XVI w. [w:] Renesans.
Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków,
czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce, listopad 1973, War-
szawa 1976, s. 304, il. od 3 do 18.
57 Kowalczyk, Triumf i sława wojenna..., s. 295.
Symbolika
dekoracji
ram i rzeźby
św. Rajnolda...
61