DOI article:
Chodyński, Antoni Romuald: Symbolika dekoracji ram i rzeźby św. Rajnolda Mistrza Adriana Karffycza w gdańskim Dworze Artusa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0068
Antoni
Romuald
Chodyński
ilustrującymi epizody wojny trojańskiej, wyprawy Argonautów i zdobycie zło-
tego runa. Scena walki Herkulesa z Lacedaemonem widoczna na napleczniku
kirysa koresponduje z dwunastoma pracami herosa w wielkich medalionach
zdobiących zbroję na konia65. Podobnie jak właściciele wyjątkowego garni-
turu zbroi płytowej w oczach własnych i swoich poddanych pragnęli uchodzić
za kontynuatorów cech herkulejskich, tak patron bractwa św. Rajnolda z gdań-
skiego Dworu Artusa mógł być postrzegany jako nowy Herkules uosabiający
sławę i chwałę antycznego półboga66.
Początki Ławy św. Rajnolda sięgają 1481 r. Członkowie tego bractwa zasia-
dający pod egidą swojego patrona przyjmowali cząstkę jego sławy67. Kim był
dla gdańszczan rycerz Rajnold, późniejszy święty? Był jednym z czterech synów
hrabiego Hajmona i siostrzeńcem Karola Wielkiego. Mistrz Adrian przedsta-
wiając go jako rycerza w zbroi, z mieczem, tarczą i okutym w stal drzewcem,
posłużył się popularną legendą68. Dzieje Rajnolda, rycerza broniącego czci
i honoru, wrażliwego na cierpienia innych, po śmierci czyniącego cuda uzdro-
wień, podkreślone zostały dzięki programowi wystroju Ławy oraz umieszcze-
niu nad nią czterech zbroi kolczych wypożyczanych do gonitw turniejowych
na tępe kopie odbywanych w czasie majowego święta przed Dworem Artusa69.
Adrian Karffycz, odtwarzając jedne z najsłynniejszych prac Herkulesa
na zbroi św. Rajnolda (walkę z Hydrą i pokonanie Anteusza), potrafił zatem
sprostać ambicjom zleceniodawców, włączając zaadaptowanego przez gdań-
szczan zachodnioeuropejskiego bohatera i świętego do grupy rycerzy niezłom-
nych. Już w starożytności walkę z Hydrą uważano za najbardziej udany wyczyn
herosa. Zmaganie z Anteuszem, a w końcu pokonanie tego olbrzyma możliwe
65 Ten wyjątkowy garnitur zbroi króla Eryka XIV zdobyty został przez króla Danii
Fryderyka II, który odsprzedał ją elektorowi saskiemu Chrystianowi II za 8800 guldenów;
pośrednikiem transakcji był norymberski złotnik Heinrich Knopf. Garnitur zbroi prezento-
wany był jako Leibharnisch podczas pogrzebu Chrystiana II w 1611 r., symbolizując zmarłego
władcę. - Jutta Ch. von Bloh, Kleiderstaat und Prunkrustungen im Dienste Ddnisch-Sachsischer
Allianzen [w:] Mit Fortuna iibers Meer. Sachsen und Ddnemark - Ehen und Allianzen im Spiegel
der Kunst (1548-1709). Hrgb. V. Jutta Kappel und Claudia Brink, Berlin-Munchen 2009, s. 73.
66 Andrzej Woziński, Rzeźba XV-XVI wieku [w:] Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka
Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku. Eseje, red. Teresa Grzybkowska, Gdańsk 1997, s. 113.
67 Św. Rajnold był (i jest) patronem muratorów i rzeźbiarzy.
68 Według tej legendy królewicz Karloman zazdroszcząc Rajnoldowi laurów w turnieju,
wezwał jednego z jego braci do rozegrania partii szachów. Nagrodą dla zwycięzcy miała być
głowa pokonanego przeciwnika. Karloman przegrał i w złości wymierzył cios szachownicą
wygrywającemu. Broniąc honoru brata, szachista zabił Karlomana, musiał jednak uciekać. Dal-
sze dramatyczne losy przywiodły go do bram kolońskiego klasztoru po długiej, rycerskiej i pąt-
niczej wędrówce. Tam osiadł, uzdrawiając chorych. Jednak zazdrośni współbracia zamordowali
go, a ciało wrzucili do Renu.
69 Antoni R. Chodyński, Uzbrojenie turniejowe z Dworu Artusa w Gdańsku. Turnieje roz-
grywane w miastach w XIV-XVI wieku, „Porta Aurea” 1992, t. 1, s. 67-94; idem. Zbroje kolcze
z gdańskiego Dworu Artusa. Z tradycji turniejowych w Polsce, Malbork 1994.
66
Romuald
Chodyński
ilustrującymi epizody wojny trojańskiej, wyprawy Argonautów i zdobycie zło-
tego runa. Scena walki Herkulesa z Lacedaemonem widoczna na napleczniku
kirysa koresponduje z dwunastoma pracami herosa w wielkich medalionach
zdobiących zbroję na konia65. Podobnie jak właściciele wyjątkowego garni-
turu zbroi płytowej w oczach własnych i swoich poddanych pragnęli uchodzić
za kontynuatorów cech herkulejskich, tak patron bractwa św. Rajnolda z gdań-
skiego Dworu Artusa mógł być postrzegany jako nowy Herkules uosabiający
sławę i chwałę antycznego półboga66.
Początki Ławy św. Rajnolda sięgają 1481 r. Członkowie tego bractwa zasia-
dający pod egidą swojego patrona przyjmowali cząstkę jego sławy67. Kim był
dla gdańszczan rycerz Rajnold, późniejszy święty? Był jednym z czterech synów
hrabiego Hajmona i siostrzeńcem Karola Wielkiego. Mistrz Adrian przedsta-
wiając go jako rycerza w zbroi, z mieczem, tarczą i okutym w stal drzewcem,
posłużył się popularną legendą68. Dzieje Rajnolda, rycerza broniącego czci
i honoru, wrażliwego na cierpienia innych, po śmierci czyniącego cuda uzdro-
wień, podkreślone zostały dzięki programowi wystroju Ławy oraz umieszcze-
niu nad nią czterech zbroi kolczych wypożyczanych do gonitw turniejowych
na tępe kopie odbywanych w czasie majowego święta przed Dworem Artusa69.
Adrian Karffycz, odtwarzając jedne z najsłynniejszych prac Herkulesa
na zbroi św. Rajnolda (walkę z Hydrą i pokonanie Anteusza), potrafił zatem
sprostać ambicjom zleceniodawców, włączając zaadaptowanego przez gdań-
szczan zachodnioeuropejskiego bohatera i świętego do grupy rycerzy niezłom-
nych. Już w starożytności walkę z Hydrą uważano za najbardziej udany wyczyn
herosa. Zmaganie z Anteuszem, a w końcu pokonanie tego olbrzyma możliwe
65 Ten wyjątkowy garnitur zbroi króla Eryka XIV zdobyty został przez króla Danii
Fryderyka II, który odsprzedał ją elektorowi saskiemu Chrystianowi II za 8800 guldenów;
pośrednikiem transakcji był norymberski złotnik Heinrich Knopf. Garnitur zbroi prezento-
wany był jako Leibharnisch podczas pogrzebu Chrystiana II w 1611 r., symbolizując zmarłego
władcę. - Jutta Ch. von Bloh, Kleiderstaat und Prunkrustungen im Dienste Ddnisch-Sachsischer
Allianzen [w:] Mit Fortuna iibers Meer. Sachsen und Ddnemark - Ehen und Allianzen im Spiegel
der Kunst (1548-1709). Hrgb. V. Jutta Kappel und Claudia Brink, Berlin-Munchen 2009, s. 73.
66 Andrzej Woziński, Rzeźba XV-XVI wieku [w:] Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka
Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku. Eseje, red. Teresa Grzybkowska, Gdańsk 1997, s. 113.
67 Św. Rajnold był (i jest) patronem muratorów i rzeźbiarzy.
68 Według tej legendy królewicz Karloman zazdroszcząc Rajnoldowi laurów w turnieju,
wezwał jednego z jego braci do rozegrania partii szachów. Nagrodą dla zwycięzcy miała być
głowa pokonanego przeciwnika. Karloman przegrał i w złości wymierzył cios szachownicą
wygrywającemu. Broniąc honoru brata, szachista zabił Karlomana, musiał jednak uciekać. Dal-
sze dramatyczne losy przywiodły go do bram kolońskiego klasztoru po długiej, rycerskiej i pąt-
niczej wędrówce. Tam osiadł, uzdrawiając chorych. Jednak zazdrośni współbracia zamordowali
go, a ciało wrzucili do Renu.
69 Antoni R. Chodyński, Uzbrojenie turniejowe z Dworu Artusa w Gdańsku. Turnieje roz-
grywane w miastach w XIV-XVI wieku, „Porta Aurea” 1992, t. 1, s. 67-94; idem. Zbroje kolcze
z gdańskiego Dworu Artusa. Z tradycji turniejowych w Polsce, Malbork 1994.
66