Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (12.2013)

Albert
Boesten-
-Stengel

II. 4. Hans Daucher, Neptun (przypisywany),
Augsburg, Fontanna Neptuna, repr. Bushart,
Die Augsburger Brunnen und Denkmale
um 1600...

Rzeźbiarz Lorenzo Ghiberti opowiada w swoich Commentari (ok. roku
1450), jak w Sienie w XIV w. podczas prac związanych z kopaniem funda-
mentów odnaleziono antyczną statuę, na której bazie wypisane było imię sław-
nego mistrza, Lizypa. Znawcom rzuciła się w oczy nadzwyczajna jakość arty-
styczna dzieła. Pragnąc je uczcić, sieneńczycy ustawili je w publicznej fontan-
nie - aż do czasu, kiedy ucierpieli wielkie
straty w wojnie z florentyńczykami. Wów-
czas tymże samym sieneńczykom przyszła
do głowy myśl, że przyczyną nieszczęścia
miasta mogła być ich bluźniercza idolatria:
postanowili zatem rozbić statuę i zakopać jej
szczątki na terenie należącym do florentyń-
czyków. Florentyńczyk Ghiberti wyzyskał
tę anegdotę jako sposobność do wyszydze-
nia zabobonności i ignorancji sieneńczy-
ków. Jego opis figury - sporządzony według
rysunku, którym dysponował - jest nader
zwięzły, jednak chodziło chyba o Neptuna,
jak już rozpoznał Konrad Lange w roku
1879: na nodze, na której wspierała się
męska postać, spoczywał delfin5.
Kiedy obywatele Augsburga około roku
1537, który był rokiem rewolty ikonoklastów,
usunęli z publicznej fontanny w pobliżu ra-
tusza statuę św. Ulryka Wspomożyciela
przeciwko suszy i zastąpili ją odlanym
w brązie Neptunem (ii. 4), ponownie po-
jawił się zarzut idolatrii, tyle że skierowa-
ny w inną stronę. Figura świętego była
przedmiotem sporu między obydwo-
ma wyznaniami. Mitologiczny Neptun
stanowił natomiast neutralną namiast¬

kę - z tą dodatkową zaletą, że równocześnie przypominał o rzymskim założe-
niu miasta, którego łacińska nazwa Augusta Vindelicorum określała jej położenie
geograficzne według ważnych pod wieloma względami dla jego przeżycia rzek
- Vinda i Licus (Wertach i Lech)6. Przytaczając obydwa epizody, zbliżamy się
prawdopodobnie do koncepcji i zamiarów, które spowodowały wybór formy

5 Lorenzo Ghiberti, I commentari, red. Ottavio Morisani, Napoli 1947, s. 56, „ed aveva
in sulla gamba in sulla quale ella si posava un alfino”.
6 Por. Bruno Bushart,Die Augsburger Brunnen und Denkmale um 1600 [w:] Welt im Umbruch.
Augsburg zwischen Renaissance und Barock, katalog z wystawy, Augsburg, Stadtische Kunstsamm-
lungen, red. Ebba Krull, Susanne Netzer, Augsburg 1981, s. 82, 85. Na temat Neptuna z brązu,
przypisywanego Hansowi Daucherowi por. Welt im Umbruch..., t. 2, s. 153-155, kat. 502.

72