Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (12.2013)

II. 7 . Neptun, sestercja Agryppy, rys. w: Guillaume Du
Choul, Discorso della Relgione antica de Romani (Lyon
1559), repr. Freedman, Neptune in Classical...

(ii. 4). Po drugie istnieją wielopo-
staciowe przedstawienia sceniczne,
ukazujące bóstwo w określonym
epizodzie i działaniu. Po trzecie zaś:
modus przedstawienia ulokowany
między tamtymi dwoma, czyli wyi¬
zolowana pojedyncza postać, która
jednak zdaje się być ujęta w kon¬
kretnej akcji. Atrybuty są rzeczowy¬
mi symbolami charakterystycznych
działań. Ten trzeci modus „aktywizu¬
je” atrybuty27. Pokazuje je w użyciu,
skracając działanie, które ma być
przedstawione, do rozmiarów je¬
dynie gestu, co znowuż odpowiada
nieruchomej strukturze obrazu.
Rozpatrzmy delfina w roli „zak¬
tywizowanego” atrybutu u Giam-
bologny. Najpierw jego Neptun
z brązu w Bolonii (il. 2). Delfin, który
wspiera zagiętą i uniesioną do tyłu
nogę, zdaje się o wiele za mały, by móc naprawdę udźwignąć ciężar olbrzyma,
a jednak wygląda to tak, jakby bóstwo właśnie zstąpiło z niego na twarde pod-
łoże plinty28. Inny przykład to marmurowy Neptun-Oceanus Giambologny
(il. 8). Od roku 1574 wieńczy on w wychodzącej z książęcej rezydencji Palazzo
Pitti osi widokowej ogrodów Boboli największą swego czasu misową fontannę
w Europie29. Została ona w roku 1618 przeniesiona do założenia w tak zwa-
nym Isolotto do nowo zaprojektowanej zachodniej części ogrodu. Prawa stopa
bóstwa spoczywa na delfinie.

w: Joachim Poeschke, Die Skulptur der Renaissance in Italien. Michelangelo und seine Zeit, Mun-
chen 1992, s. 167. Zlecenie zamieniono potem na zamówienie na statuę z marmuru, której
wykonanie zostało rozpoczęte, lecz nigdy nie zostało ukończone.
27 O pojęciu „zaktywizowanego” atrybutu por. Malcolm Campbell, Giambolognas Ocea-
nus Fountain. Identifications and Interpretations [w:] Boboli’ 90, Atti del Convegno internazio-
nale di studi per la salvaguardia e la valorizzazione del giardino (Florencja, 9-11 marca 1989),
red. Cristina Acidini Luchinat, Elvira Garbero Zorzi, t. 1, Firenze 1991, s. 98.
28 Birgit Laschke, Un ritratto di Giovanni Bologna e la Fontana di Oceano nel Giardino di
Boboli [w:] Giambologna tra Firenze e 1’Europa, Firenze 2000, s. 69, odnosi układ nóg figury
Neptuna do epizodu Quos ego: według niej bóg zstępuje z delfina, swego mitologicznego wierz-
chowca, i sposobi się do tego, by uspokoić wzburzone fale morskie.
29 Por. Campbell, Giambolognas Oceanus Fountain..., s. 92 nn. Średnica monolitycznej
misy granitowej wynosi 7,58 m. Neptun-Oceanus otoczony jest przez trzy personifikacje rzek:
Nil, Ganges i Eufrat.

79