DOI Artikel:
Boesten-Stengel, Albert: Gdańsk nad Morzem Śródziemnym. Rzeźba z brązu z Fontanny Neptuna - ikonografia, forma i znaczenie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0084
Albert Baccia Bandinellego ku czci Andrei Dorii jako Neptuna, zamówiona przez
Boesten- Republikę Genui, stworzona między rokiem 1534 a 1538 i z powodu spo-
-Stengel r^w z genueńczykami nieukończona, a ostatecznie umieszczona jako figura
w fontannie na Piazza del Duomo w Carrarze38.
Gdyby prawdą było to, że wysoki kontrapost Posejdona-Neptuna w okresie sta-
rożytności pierwotnie wiązał się z motywem spoczynku, wówczas Giambologna
nawiązywałby do takich wariantów hellenistycznych, które łączą go ze „zaktywizo-
wanym” atrybutem. Trójząb jego bolońskiego kolosa, nawet jeśli trzymany w pra-
wej ręce, zwyczajowo wiązanej z działaniem, pozostaje mimo wszystko, jak przy
typie laterańskim, w spoczynku. Nonszalancki gest retora, wykonywany lewym
ramieniem, podkreśla suwerenność bóstwa, której nic nie jest w stanie zakłócić.
2. Motyw ruchu: atak trójzębem
11. 11. Neptun-Poseidon, Paryż, Luwr,
repr. Fuchs, Die Skulptur der Griechen
Również tutaj obowiązuje zasada rozpatry-
wania antycznych prototypów i ich przeobra-
żeń dokonywanych przez artystów renesansu.
Hellenistyczna statuetka z brązu39 (il. 11) naj-
wyraźniej ukazuje Posejdona, który uderza
trzymanym w prawej dłoni (zaginionym)
trójzębem, podczas gdy w ręce lewej praw-
dopodobnie spoczywał delfin. Albo statuetka
należała do grupy, która oprócz bóstwa przed-
stawiała też giganta, dla którego przeznaczony
był cios, albo bóg uderzał trójzębem w skałę,
aby wytrysnęło z niej źródło40. Posejdon mógł
też jednak zostać bez konkretnego kontekstu
narracyjnego utrwalony w działaniu, które
było dla niego tak charakterystyczne, jak dla
Zeusa miotanie piorunami, dla Ateny Pro-
machos - wymachiwanie lancą, dla Apolla
zaś - wypuszczanie strzał41. Właśnie tak zre-
dukowany bóg morza i Ziemiotrzęśca poja-
wia się od czasów archaicznych na monetach
38 Na temat niedokończonej statuy Bandinellego jako figury w fontannie por. Laschke, Un
ritratto di Giovanni Bologna..., s. 79, il. 14.
39 Paris, Louvre; por. Simon, Poseidon..., s. 452, nr 29.
40 Werner Fuchs, Die Skulptur der Griechen, Miinchen 1993, s. 135, rozumie ów gest tak,
że Posejdon wbija trójząb w skałę „żeby stworzyć źródło. W jego lewej ręce zapewne leżał del-
fin”. Natomiast Simon, Poseidon..., s. 452, nr 29, twierdzi, że bóstwo być może uderza trójzębem
w giganta (w wypadku Posejdona jest to zwykle Polybotes).
41 Erika Simon, Die Gotter der Griechen, Miinchen 1998, s. 58.
82
Boesten- Republikę Genui, stworzona między rokiem 1534 a 1538 i z powodu spo-
-Stengel r^w z genueńczykami nieukończona, a ostatecznie umieszczona jako figura
w fontannie na Piazza del Duomo w Carrarze38.
Gdyby prawdą było to, że wysoki kontrapost Posejdona-Neptuna w okresie sta-
rożytności pierwotnie wiązał się z motywem spoczynku, wówczas Giambologna
nawiązywałby do takich wariantów hellenistycznych, które łączą go ze „zaktywizo-
wanym” atrybutem. Trójząb jego bolońskiego kolosa, nawet jeśli trzymany w pra-
wej ręce, zwyczajowo wiązanej z działaniem, pozostaje mimo wszystko, jak przy
typie laterańskim, w spoczynku. Nonszalancki gest retora, wykonywany lewym
ramieniem, podkreśla suwerenność bóstwa, której nic nie jest w stanie zakłócić.
2. Motyw ruchu: atak trójzębem
11. 11. Neptun-Poseidon, Paryż, Luwr,
repr. Fuchs, Die Skulptur der Griechen
Również tutaj obowiązuje zasada rozpatry-
wania antycznych prototypów i ich przeobra-
żeń dokonywanych przez artystów renesansu.
Hellenistyczna statuetka z brązu39 (il. 11) naj-
wyraźniej ukazuje Posejdona, który uderza
trzymanym w prawej dłoni (zaginionym)
trójzębem, podczas gdy w ręce lewej praw-
dopodobnie spoczywał delfin. Albo statuetka
należała do grupy, która oprócz bóstwa przed-
stawiała też giganta, dla którego przeznaczony
był cios, albo bóg uderzał trójzębem w skałę,
aby wytrysnęło z niej źródło40. Posejdon mógł
też jednak zostać bez konkretnego kontekstu
narracyjnego utrwalony w działaniu, które
było dla niego tak charakterystyczne, jak dla
Zeusa miotanie piorunami, dla Ateny Pro-
machos - wymachiwanie lancą, dla Apolla
zaś - wypuszczanie strzał41. Właśnie tak zre-
dukowany bóg morza i Ziemiotrzęśca poja-
wia się od czasów archaicznych na monetach
38 Na temat niedokończonej statuy Bandinellego jako figury w fontannie por. Laschke, Un
ritratto di Giovanni Bologna..., s. 79, il. 14.
39 Paris, Louvre; por. Simon, Poseidon..., s. 452, nr 29.
40 Werner Fuchs, Die Skulptur der Griechen, Miinchen 1993, s. 135, rozumie ów gest tak,
że Posejdon wbija trójząb w skałę „żeby stworzyć źródło. W jego lewej ręce zapewne leżał del-
fin”. Natomiast Simon, Poseidon..., s. 452, nr 29, twierdzi, że bóstwo być może uderza trójzębem
w giganta (w wypadku Posejdona jest to zwykle Polybotes).
41 Erika Simon, Die Gotter der Griechen, Miinchen 1998, s. 58.
82