DOI Artikel:
Boesten-Stengel, Albert: Gdańsk nad Morzem Śródziemnym. Rzeźba z brązu z Fontanny Neptuna - ikonografia, forma i znaczenie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0088
Oryginalną rzeźbę Neptun-Oceanus Giambo-
logny oglądać dziś można we Florencji w Museo
del Bargello. W tym samym muzeum znajduje
się niedokończony marmurowy Apollo Michała
Anioła (1525-1530), nawiązujący do wybranego
przez Michała Anioła motywu54 z wczesnego,
niezrealizowanego zlecenia na Dawida z brązu
z około roku 150155. Apollo stawna prawą stopę
na kuli słonecznej (ił. 15), dzięki czemu rozpo-
znajemy sferę, której jest władcą. Bóstwo przy-
mierza się do tego, by lewą ręką wyciągnąć strzałę
z kołczanu. Znad wyciągniętego ramienia spo-
gląda w dół, wypatrując celu. Wysoko uniesiona
noga w7 niewymuszony sposób przygotowuje skręt
tułowia, na który odpowiedzią jest obrót głowy
w przeciwnym kierunku. Widz przedstawia sobie
tego Apolla bezpośrednio na jakimś znacznym
podwyższeniu, zaś wyobrażoną, niewidoczną
ofiarę śmiertelnego zapewne strzału - gdzieś głę-
boko w dole56. Podobnie gdański Neptun spogląda
znad wyciągniętego prawego ramienia na nie-
widoczny cel, który musi znajdować się u dołu
w pobliżu jego stóp. Przedstawiona tu jest, podob-
nie jak w rzeźbach starożytnych, epifania bóstwa.
Wynurzyło się ono właśnie z toni, co rozpoznawalne jest również dzięki natu-
ralistycznemu detalowi - pomarszczonej powierzchni koni morskich, jakby-
śmy widzieli wodę spływającą po ich ciałach z brązu.
Gdański Neptun wykazuje tak dokładną znajomość florenckiego sposobu
projektowania dzieła i jego odniesień do antyku, że autora odlewu-wzorca
szukać musimy wśród artystów, którzy tam właśnie uzyskali wykształcenie57.
II. 15. Michelangelo Buonarroti, Apo/Zo,
Florenz, Museo Nazionale del Bargello,
fot. Archiv des Yerfassers
kontrapost Afrodyty z Kapui i kontrasty kierunków u Afrodyty berlińskiej legły najwyraźniej
u podstaw kolejnych wyborów formy włoskiego cinquecento - od sławnej Galatei Rafaela w Villa
Chigi aż po Ceres Huberta Gerharda 1584-1587 przy Fontannie Wittelsbacha w Monachium.
54 Por. szkic do figury Dawida na kartce w Paryżu, Luwr, inwent. 714r., piórko w brązie,
26,2 X 18,5 cm; Charles De Tolnay, Corpus dei disegni di Michelangelo, vol. 1, Novara 1975, kat. 19.
55 Tam wysoki kontrapost związany jest z motywem przydepnięcia, które unaocznia zwy-
cięstwo nad Goliatem: Dawid stawia stopę na odciętej głowie Filistyna, leżącej na ziemi.
56 Florentyńczyk Francesco Sahdati (1510-1563) sporządził rysunek według niedokoń-
czonej przez Michała Anioła figury Apolla, który stoi na przebitym strzałami, a więc martwym
już smoku Pytonie; Wiedeń. Albertina, inwent. 487 SR 579 R 233, czarna kreda, 44,3 X 25,7 cm;
por. Luisa Mortari, Francesco Salviati, Rom 1992, s. 277, nr 557.
57 Mała figura z brązu w Victoria and Albert Museum (Londyn), inwent. A.99-100, przed-
stawiająca Neptuna, który przekracza konia morskiego, i spoglądając ponad prawym ramie-
niem w bok, wykonuje w kontrobrocie zamach prawą ręką, by wyprowadzić cios (brakującym)
86
logny oglądać dziś można we Florencji w Museo
del Bargello. W tym samym muzeum znajduje
się niedokończony marmurowy Apollo Michała
Anioła (1525-1530), nawiązujący do wybranego
przez Michała Anioła motywu54 z wczesnego,
niezrealizowanego zlecenia na Dawida z brązu
z około roku 150155. Apollo stawna prawą stopę
na kuli słonecznej (ił. 15), dzięki czemu rozpo-
znajemy sferę, której jest władcą. Bóstwo przy-
mierza się do tego, by lewą ręką wyciągnąć strzałę
z kołczanu. Znad wyciągniętego ramienia spo-
gląda w dół, wypatrując celu. Wysoko uniesiona
noga w7 niewymuszony sposób przygotowuje skręt
tułowia, na który odpowiedzią jest obrót głowy
w przeciwnym kierunku. Widz przedstawia sobie
tego Apolla bezpośrednio na jakimś znacznym
podwyższeniu, zaś wyobrażoną, niewidoczną
ofiarę śmiertelnego zapewne strzału - gdzieś głę-
boko w dole56. Podobnie gdański Neptun spogląda
znad wyciągniętego prawego ramienia na nie-
widoczny cel, który musi znajdować się u dołu
w pobliżu jego stóp. Przedstawiona tu jest, podob-
nie jak w rzeźbach starożytnych, epifania bóstwa.
Wynurzyło się ono właśnie z toni, co rozpoznawalne jest również dzięki natu-
ralistycznemu detalowi - pomarszczonej powierzchni koni morskich, jakby-
śmy widzieli wodę spływającą po ich ciałach z brązu.
Gdański Neptun wykazuje tak dokładną znajomość florenckiego sposobu
projektowania dzieła i jego odniesień do antyku, że autora odlewu-wzorca
szukać musimy wśród artystów, którzy tam właśnie uzyskali wykształcenie57.
II. 15. Michelangelo Buonarroti, Apo/Zo,
Florenz, Museo Nazionale del Bargello,
fot. Archiv des Yerfassers
kontrapost Afrodyty z Kapui i kontrasty kierunków u Afrodyty berlińskiej legły najwyraźniej
u podstaw kolejnych wyborów formy włoskiego cinquecento - od sławnej Galatei Rafaela w Villa
Chigi aż po Ceres Huberta Gerharda 1584-1587 przy Fontannie Wittelsbacha w Monachium.
54 Por. szkic do figury Dawida na kartce w Paryżu, Luwr, inwent. 714r., piórko w brązie,
26,2 X 18,5 cm; Charles De Tolnay, Corpus dei disegni di Michelangelo, vol. 1, Novara 1975, kat. 19.
55 Tam wysoki kontrapost związany jest z motywem przydepnięcia, które unaocznia zwy-
cięstwo nad Goliatem: Dawid stawia stopę na odciętej głowie Filistyna, leżącej na ziemi.
56 Florentyńczyk Francesco Sahdati (1510-1563) sporządził rysunek według niedokoń-
czonej przez Michała Anioła figury Apolla, który stoi na przebitym strzałami, a więc martwym
już smoku Pytonie; Wiedeń. Albertina, inwent. 487 SR 579 R 233, czarna kreda, 44,3 X 25,7 cm;
por. Luisa Mortari, Francesco Salviati, Rom 1992, s. 277, nr 557.
57 Mała figura z brązu w Victoria and Albert Museum (Londyn), inwent. A.99-100, przed-
stawiająca Neptuna, który przekracza konia morskiego, i spoglądając ponad prawym ramie-
niem w bok, wykonuje w kontrobrocie zamach prawą ręką, by wyprowadzić cios (brakującym)
86