DOI Artikel:
Kaleciński, Marcin: Gdańska Fontanna Neptuna
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0100
Marcin Zgłoszony do konkursu na projekt florenckiej Fontanny Neptuna brąz
Kaleciński autorstwa „wielkiego przegranego” Giovanniego da Bologna ukazuje znane
nam już elementy: bicz i władczy, retoryczny gest dłoni, bliski antycznym relie-
fom ukazującym ceremonię adlocutio, znany także z konnego posągu Marka
Aureliusza. Nowością był delfin, na którym oparł nogę Neptun, i motyw roz-
wichrzonej wiatrem brody23.
Ważnym kontekstem włoskim gdańskiego Neptuna jest bolońska fontan-
na boga mórz Giambologny (1563-1567) symbolizująca rozkwit Bolonii pod
rządami nowo wybranego papieża Piu-
sa IV, pomyślana jako szczególny akcent
urbanistyczny miasta (il. 5)24. W niezwykle
urozmaicony sposób ukształtowano już
sam cokół: jego podstawę zdobią umiesz-
czone w narożach siedzące okrakiem na
delfinach zmysłowe syreny oraz ukazane
powyżej groteskowe maski i hermy; cokół
wieńczą odlane w brązie głowy personifiku-
jące wiatry i cztery putta z delfinami w na-
rożach. Nad tym światem mórz i wiatrów
króluje dynamiczny posąg Neptuna ukaza-
nego w asymetrycznej pozie w7 typie figura
serpentinata. Oko widza prowadzone jest
dynamicznie od góry ku dołowa, płynne-
mu przenikaniu się form sprzyja tryskająca
z różnych poziomów woda. Manierystycz-
ny postulat wciągnięcia widza do oglądania
dzieła z każdej strony zastosował Giambo-
logna już w Fontannie Okeanosa w ogro-
dach Boboli we Florencji (1575) z drama-
tycznie, na kształt ignudi Michała Anioła,
upozowanymi trzema personifikacjami rzek u stóp władcy oceanów. Rzeźbiarz
powtórzył w bolońskim posągu pomysł wsparcia prawej nogi na delfinie, tymi
razem nieomal rozgniatanym przez bóstwo o muskulaturze i bujnym zaroście
w typie wizerunków Herkulesa. Oto oderwany od modelu klasycznego po-
sąg pogańskiego bóstwa mórz, ukazany w nieznanym antykowi władczym
aspekcie, będący zarazem alegorycznym wizerunkiem przynoszącego miastu
pokój i rozkwit papieża Piusa IV25. Zamykając sekwencję włoską, odnotujmy
II. 5. Giambologna, Fontanna Neptuna, Bolonia
23 Freedman, Neptune in Classical..., s. 30.
24 Projektodawcą architektonicznego cokołu i urbanistycznego kontekstu fontanny był
architekt z Palermo Tommaso Laureti. Charles Avery, Giambologna. The Complete Sculpture,
London 1987, s. 205-211.
25 Rudolph Preimesberger, VisualIdeasofPapai Authority: the CaseofBologna [w:] Iconography,
Propaganda, and Legitimation, Oxford 1998, s. 173-191.
98
Kaleciński autorstwa „wielkiego przegranego” Giovanniego da Bologna ukazuje znane
nam już elementy: bicz i władczy, retoryczny gest dłoni, bliski antycznym relie-
fom ukazującym ceremonię adlocutio, znany także z konnego posągu Marka
Aureliusza. Nowością był delfin, na którym oparł nogę Neptun, i motyw roz-
wichrzonej wiatrem brody23.
Ważnym kontekstem włoskim gdańskiego Neptuna jest bolońska fontan-
na boga mórz Giambologny (1563-1567) symbolizująca rozkwit Bolonii pod
rządami nowo wybranego papieża Piu-
sa IV, pomyślana jako szczególny akcent
urbanistyczny miasta (il. 5)24. W niezwykle
urozmaicony sposób ukształtowano już
sam cokół: jego podstawę zdobią umiesz-
czone w narożach siedzące okrakiem na
delfinach zmysłowe syreny oraz ukazane
powyżej groteskowe maski i hermy; cokół
wieńczą odlane w brązie głowy personifiku-
jące wiatry i cztery putta z delfinami w na-
rożach. Nad tym światem mórz i wiatrów
króluje dynamiczny posąg Neptuna ukaza-
nego w asymetrycznej pozie w7 typie figura
serpentinata. Oko widza prowadzone jest
dynamicznie od góry ku dołowa, płynne-
mu przenikaniu się form sprzyja tryskająca
z różnych poziomów woda. Manierystycz-
ny postulat wciągnięcia widza do oglądania
dzieła z każdej strony zastosował Giambo-
logna już w Fontannie Okeanosa w ogro-
dach Boboli we Florencji (1575) z drama-
tycznie, na kształt ignudi Michała Anioła,
upozowanymi trzema personifikacjami rzek u stóp władcy oceanów. Rzeźbiarz
powtórzył w bolońskim posągu pomysł wsparcia prawej nogi na delfinie, tymi
razem nieomal rozgniatanym przez bóstwo o muskulaturze i bujnym zaroście
w typie wizerunków Herkulesa. Oto oderwany od modelu klasycznego po-
sąg pogańskiego bóstwa mórz, ukazany w nieznanym antykowi władczym
aspekcie, będący zarazem alegorycznym wizerunkiem przynoszącego miastu
pokój i rozkwit papieża Piusa IV25. Zamykając sekwencję włoską, odnotujmy
II. 5. Giambologna, Fontanna Neptuna, Bolonia
23 Freedman, Neptune in Classical..., s. 30.
24 Projektodawcą architektonicznego cokołu i urbanistycznego kontekstu fontanny był
architekt z Palermo Tommaso Laureti. Charles Avery, Giambologna. The Complete Sculpture,
London 1987, s. 205-211.
25 Rudolph Preimesberger, VisualIdeasofPapai Authority: the CaseofBologna [w:] Iconography,
Propaganda, and Legitimation, Oxford 1998, s. 173-191.
98