DOI Artikel:
Bielak, Jacek: Nieznana płyta nagrobna Paula Jaskiego (Jäschke) z kościoła Najświętszej Marii Panny w Gdańsku. Przyczynek do badań ikonografii płyt nagrobnych w nowożytnym Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0112
Jacek Bielak różnych, zwłaszcza średnich i niższych, warstw społecznych5. Prowadzone
w ostatniej dekadzie badania sztuki nagrobnej niejednokrotnie łączono z pró-
bami zrozumienia towarzyszących jej powstaniu praktyk religijnych i spo-
łecznych, którym przyświecał cel upamiętniania zmarłych lub pokrzepienia
żyjących6. Te syntezy, częstokroć ogólniejszej natury, zajmują się także wybra-
nymi społeczno-kulturowymi aspektami sztuki nagrobnej, jak na przykład
w projekcie „Reąuiem”, w którego ramach podjęto zagadnienie kształtowania
pamięci i społecznej wyobraźni w papieskim Rzymie, porównując równocześ-
nie artystyczne realizacje nagrobków Wiecznego Miasta ze stosownymi przed-
stawieniami książęcymi czy biskupimi, zwłaszcza tymi powstałymi w niemiec-
kim obszarze kulturowym7. Istnieją także prace odnoszące się do wybranego
obszaru geograficznego. Ukazują one specyfikę lokalną, regionalne uwarun-
kowania, typologiczne zróżnicowanie czy kwestie użytych materiałów i ich
pochodzenie8. Inne analizy czynią głównym przedmiotem rozważań zarówno
pochówki wybranej grupy wyznaniowej czy społecznej9, jak i kwestie geografii
artystycznej, migracji warsztatowych czy lokalizacji najważniejszych ośrod-
ków produkcyjnych10. Nie brak zatem różnorodności w obecnych sposobach
ujęcia tematyki sztuki nagrobnej.
Wszystko to nasuwa wniosek o niewystarczającej obecności tego rodzaju ujęć
w odniesieniu do problematyki gdańskiej oraz skłania do wysunięcia postulatu
powrotu do badań podstawowych. Bez tych ostatnich na podobne całościowe
5 Klaus. Raschzok, Dietmar-Henning Voges, „...dem Gott gnddig sei”. Totenschilde und.
Epitaphien in der St. Georgskirche Nordlingen, Nórdlingen 1998.
6 Media salutis. Gnaden- und Heilsmedien in der abendlandischen Religiositdt des Mittel-
alters und der Friihen Neuzeit, Hg. Berndt. Hamm, Volker Leppin, Gury Schneider-Ludorff,
Tubingen 2011.
7 Istnieje osobna strona internetowa z pełnym spisem publikacji powstałych w tym projek-
cie: http://requiem-projekt.de (15.06.2013). Zwracam jedynie uwagę na konferencję z 2006 r.,
z której interesujące materiały ukazały się drukiem. Publikacja ta powstała jako rezultat projektu
i dotyczy grobu jako exemplum dla różnych form pamięci, zob. Grab - Kult - Memoria. Stu-
dien zurgesellschaftlichen Funktion von Erinnerung. Horst Bredekamp zum 60. Geburtstagam 29.
April 2007, Hg. Carolin Behrmann, Arne Karsten, Philipp Zitzlsperger, Koln 2007.
8 Maria J. Redondo Cantera, El Sepulcro en Espaha en siglo XVI. Tipologia e iconografia,
Madrid 2006.
9 Inga Brinkmann, Die Grabdenkmdler, Grablegen und Begrdbniswesen des lutherischen
Adels. Adelige Funeralreprasentation im Spannungsfeld von Kontinuitat und Wandel im 16. und
beginnenden 17. Jahrhundert, Berlin 2010.
10 Z licznych wymienię tylko kilka najwartościowszych prac, które ukazały się w ostatnich
kilkunastu latach. Na przykład, w jednym tylko roku 2000 światło dzienne ujrzały cztery opra-
cowania dotyczące różnych aspektów sztuki nagrobnej Anglii, Niemiec, Francji, Niderlandów
i Włoch: Nigel Llewellyn, Funeral Monuments in Post-Reformation England, Cambridge 2000;
Grabmaler. Tendenzen der Forschung an Beispielen aus Mittelalter undfruher Neuzeit, Hg. Wil-
helm Maier, Wolfgang Schmid, Michael V. Schwarz, Berlin 2000; Annę McGee Morganstern,
Gothic Tombs of Kinship in France, The Low Countries and England, University Park, Pa. 2000;
Tanja Michalsky, Memoria und Reprdsentation. Die Grabmaler des Kónigshauses Anjou in Italien,
Góttingen 2000.
110
w ostatniej dekadzie badania sztuki nagrobnej niejednokrotnie łączono z pró-
bami zrozumienia towarzyszących jej powstaniu praktyk religijnych i spo-
łecznych, którym przyświecał cel upamiętniania zmarłych lub pokrzepienia
żyjących6. Te syntezy, częstokroć ogólniejszej natury, zajmują się także wybra-
nymi społeczno-kulturowymi aspektami sztuki nagrobnej, jak na przykład
w projekcie „Reąuiem”, w którego ramach podjęto zagadnienie kształtowania
pamięci i społecznej wyobraźni w papieskim Rzymie, porównując równocześ-
nie artystyczne realizacje nagrobków Wiecznego Miasta ze stosownymi przed-
stawieniami książęcymi czy biskupimi, zwłaszcza tymi powstałymi w niemiec-
kim obszarze kulturowym7. Istnieją także prace odnoszące się do wybranego
obszaru geograficznego. Ukazują one specyfikę lokalną, regionalne uwarun-
kowania, typologiczne zróżnicowanie czy kwestie użytych materiałów i ich
pochodzenie8. Inne analizy czynią głównym przedmiotem rozważań zarówno
pochówki wybranej grupy wyznaniowej czy społecznej9, jak i kwestie geografii
artystycznej, migracji warsztatowych czy lokalizacji najważniejszych ośrod-
ków produkcyjnych10. Nie brak zatem różnorodności w obecnych sposobach
ujęcia tematyki sztuki nagrobnej.
Wszystko to nasuwa wniosek o niewystarczającej obecności tego rodzaju ujęć
w odniesieniu do problematyki gdańskiej oraz skłania do wysunięcia postulatu
powrotu do badań podstawowych. Bez tych ostatnich na podobne całościowe
5 Klaus. Raschzok, Dietmar-Henning Voges, „...dem Gott gnddig sei”. Totenschilde und.
Epitaphien in der St. Georgskirche Nordlingen, Nórdlingen 1998.
6 Media salutis. Gnaden- und Heilsmedien in der abendlandischen Religiositdt des Mittel-
alters und der Friihen Neuzeit, Hg. Berndt. Hamm, Volker Leppin, Gury Schneider-Ludorff,
Tubingen 2011.
7 Istnieje osobna strona internetowa z pełnym spisem publikacji powstałych w tym projek-
cie: http://requiem-projekt.de (15.06.2013). Zwracam jedynie uwagę na konferencję z 2006 r.,
z której interesujące materiały ukazały się drukiem. Publikacja ta powstała jako rezultat projektu
i dotyczy grobu jako exemplum dla różnych form pamięci, zob. Grab - Kult - Memoria. Stu-
dien zurgesellschaftlichen Funktion von Erinnerung. Horst Bredekamp zum 60. Geburtstagam 29.
April 2007, Hg. Carolin Behrmann, Arne Karsten, Philipp Zitzlsperger, Koln 2007.
8 Maria J. Redondo Cantera, El Sepulcro en Espaha en siglo XVI. Tipologia e iconografia,
Madrid 2006.
9 Inga Brinkmann, Die Grabdenkmdler, Grablegen und Begrdbniswesen des lutherischen
Adels. Adelige Funeralreprasentation im Spannungsfeld von Kontinuitat und Wandel im 16. und
beginnenden 17. Jahrhundert, Berlin 2010.
10 Z licznych wymienię tylko kilka najwartościowszych prac, które ukazały się w ostatnich
kilkunastu latach. Na przykład, w jednym tylko roku 2000 światło dzienne ujrzały cztery opra-
cowania dotyczące różnych aspektów sztuki nagrobnej Anglii, Niemiec, Francji, Niderlandów
i Włoch: Nigel Llewellyn, Funeral Monuments in Post-Reformation England, Cambridge 2000;
Grabmaler. Tendenzen der Forschung an Beispielen aus Mittelalter undfruher Neuzeit, Hg. Wil-
helm Maier, Wolfgang Schmid, Michael V. Schwarz, Berlin 2000; Annę McGee Morganstern,
Gothic Tombs of Kinship in France, The Low Countries and England, University Park, Pa. 2000;
Tanja Michalsky, Memoria und Reprdsentation. Die Grabmaler des Kónigshauses Anjou in Italien,
Góttingen 2000.
110