DOI article:
Łopuski, Lech: Stalle w prezbiterium bazyliki archikatedralnej Trójcy Świętej w Oliwie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0150
Lech Łopuski został uwagą, że przedmioty te zostały wymienione za jeden wysoki policzek
i za stalle dwusiedzeniowe, które zwrócono do kościoła. W styczniu 1890 r.
za taką samą kwotę pozyskano kolejnych pięć fragmentów stalli: dwa niskie
policzki i trzy płyty z reliefowymi postaciami13. Należy przypuszczać, że tych
pięć elementów oraz wypełnienie z figurą z poprzedniego wpisu są tożsame
z obiektami znajdującymi się obecnie w zbiorach muzeum. Zostały one włączone
do ekspozycji Provinzial-Kunstgewerbe Museum i od co najmniej 1917 r. prezen-
towane były w tzw. Waisse Halle na parterze kompleksu muzealnego14. W 1945 r.
wraz z wieloma innymi zabytkami znalazły się w Wielkiej Zbrojowni, o czym
świadczą nalepki z napisem „Zeughaus Juli 1945”. Inwentarz Muzeum Miejskiego
z lat 1945-1947 sporządzony przez Willego Drosta odnotowuje cztery płyciny jako
okładziny ścienne z figurami apostołów i podaje wspólny dawny numer inwenta-
rzowy - Kgm 1389, choć pod tym numerem w Provinzial-Kunstgewerbe zapisane
były jedynie trzy płyty z postaciami15. Ścianki boczne są trudniejsze do uchwy-
cenia. Być może to one zostały przez Drosta opisane jako dwie części bocznej
ściany stalli pochodzące z Prus Zachodnich, z początku XVII w.16. Co prawda
Drost jako dawny numer inwentarzowy7 podaje Kgm 1380, jednak w inwentarzu”
Provinzial-Kunstgewerbe Museum tym numerem opatrzone zostały dwa obiekty
wykonane z jedwabiu17. Nie wiadomo, co stało się z pozostałymi fragmentami.
Twórcy stalli prezbiterium w7 warstwie dekoracyjnej posługiwali się chęt-
nie graficznymi wzorami ornamentów7 zamieszczanymi w7 traktatach archi-
tektonicznych i wzornikach, ale także rozpowszechnianymi na pojedynczych
kartach. Projekty artystów niemieckich i niderlandzkich, zarówno aktualne
z 2. poł. XVI w7., jak i wcześniejsze, z 1. połowy stulecia, zostały połączone w jed-
nej realizacji i jednocześnie przetworzone, w wyniku czego powstały now7e roz-
wiązania, dla których w7zory graficzne były jedynie punktem wyjścia18.
Rzeźby figuralne prezentują znacznie większą autonomię formalną, wyraź-
nie różniąc się od innych realizacji tego czasu i terenu. Warto zatrzymać się
przy problemie identyfikacji apostołów, istotnym dla dalszych rozważań.
Sulew7ska identyfikuje ich jako świętych Piotra, Pawła, Tomasza, Jakuba
Młodszego (il. 20), Jakuba Starszego na stalli północnej oraz świętych Judę
Tadeusza, Mateusza, Szymona, Andrzeja i Filipa na stalli południowej, w obu
13 „Fiinf stiick Schnitzereien aus Oliva: zwei niedrige Wangen, drei Taffeln mit Relieffiguren
von den Chorstuhlen”, ibidem, s. 150, nr 123/1389.
14 Hans F. Secker, Die Kunstsammlungen im Franziskanerkloster zu Danzig, Berlin 1917, il. 8.
Na oryginalnej fotografii, przechowywanej w Archiwum Muzeum Narodowego w Gdańsku, oprócz
czterech płycin zapiecków, przy lewej krawędzi, obciętej na potrzeby publikacji, widoczny jest
także fragment bocznej ścianki stalli oliwskich.
15 Archiwum Muzeum Narodowego w Gdańsku, sygn. MNG/A/I/14, Inventar der
Kunstgegenstande des Danziger Stadtmuseums ubergeben Ende Juli 1945 von Prof. Dr. W. Drost,
s. 74-75, nr 365-368.
16 Ibidem, s. 70-71, nr 341.
17 AP Gdańsk, 1384/10, s. 149, nr 114a/b, 1380a/b.
18 Sulewska, Dłutem wycięte..., s. 75-77.
148
i za stalle dwusiedzeniowe, które zwrócono do kościoła. W styczniu 1890 r.
za taką samą kwotę pozyskano kolejnych pięć fragmentów stalli: dwa niskie
policzki i trzy płyty z reliefowymi postaciami13. Należy przypuszczać, że tych
pięć elementów oraz wypełnienie z figurą z poprzedniego wpisu są tożsame
z obiektami znajdującymi się obecnie w zbiorach muzeum. Zostały one włączone
do ekspozycji Provinzial-Kunstgewerbe Museum i od co najmniej 1917 r. prezen-
towane były w tzw. Waisse Halle na parterze kompleksu muzealnego14. W 1945 r.
wraz z wieloma innymi zabytkami znalazły się w Wielkiej Zbrojowni, o czym
świadczą nalepki z napisem „Zeughaus Juli 1945”. Inwentarz Muzeum Miejskiego
z lat 1945-1947 sporządzony przez Willego Drosta odnotowuje cztery płyciny jako
okładziny ścienne z figurami apostołów i podaje wspólny dawny numer inwenta-
rzowy - Kgm 1389, choć pod tym numerem w Provinzial-Kunstgewerbe zapisane
były jedynie trzy płyty z postaciami15. Ścianki boczne są trudniejsze do uchwy-
cenia. Być może to one zostały przez Drosta opisane jako dwie części bocznej
ściany stalli pochodzące z Prus Zachodnich, z początku XVII w.16. Co prawda
Drost jako dawny numer inwentarzowy7 podaje Kgm 1380, jednak w inwentarzu”
Provinzial-Kunstgewerbe Museum tym numerem opatrzone zostały dwa obiekty
wykonane z jedwabiu17. Nie wiadomo, co stało się z pozostałymi fragmentami.
Twórcy stalli prezbiterium w7 warstwie dekoracyjnej posługiwali się chęt-
nie graficznymi wzorami ornamentów7 zamieszczanymi w7 traktatach archi-
tektonicznych i wzornikach, ale także rozpowszechnianymi na pojedynczych
kartach. Projekty artystów niemieckich i niderlandzkich, zarówno aktualne
z 2. poł. XVI w7., jak i wcześniejsze, z 1. połowy stulecia, zostały połączone w jed-
nej realizacji i jednocześnie przetworzone, w wyniku czego powstały now7e roz-
wiązania, dla których w7zory graficzne były jedynie punktem wyjścia18.
Rzeźby figuralne prezentują znacznie większą autonomię formalną, wyraź-
nie różniąc się od innych realizacji tego czasu i terenu. Warto zatrzymać się
przy problemie identyfikacji apostołów, istotnym dla dalszych rozważań.
Sulew7ska identyfikuje ich jako świętych Piotra, Pawła, Tomasza, Jakuba
Młodszego (il. 20), Jakuba Starszego na stalli północnej oraz świętych Judę
Tadeusza, Mateusza, Szymona, Andrzeja i Filipa na stalli południowej, w obu
13 „Fiinf stiick Schnitzereien aus Oliva: zwei niedrige Wangen, drei Taffeln mit Relieffiguren
von den Chorstuhlen”, ibidem, s. 150, nr 123/1389.
14 Hans F. Secker, Die Kunstsammlungen im Franziskanerkloster zu Danzig, Berlin 1917, il. 8.
Na oryginalnej fotografii, przechowywanej w Archiwum Muzeum Narodowego w Gdańsku, oprócz
czterech płycin zapiecków, przy lewej krawędzi, obciętej na potrzeby publikacji, widoczny jest
także fragment bocznej ścianki stalli oliwskich.
15 Archiwum Muzeum Narodowego w Gdańsku, sygn. MNG/A/I/14, Inventar der
Kunstgegenstande des Danziger Stadtmuseums ubergeben Ende Juli 1945 von Prof. Dr. W. Drost,
s. 74-75, nr 365-368.
16 Ibidem, s. 70-71, nr 341.
17 AP Gdańsk, 1384/10, s. 149, nr 114a/b, 1380a/b.
18 Sulewska, Dłutem wycięte..., s. 75-77.
148