DOI Artikel:
Łopuski, Lech: Stalle w prezbiterium bazyliki archikatedralnej Trójcy Świętej w Oliwie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0157
ków, czyli jako pielgrzymi. Równocześnie jednak powyższa rekonstrukcja
ujawnia skalę zaprzepaszczenia elementów ornamentalnych oraz konstrukcyj-
nych omawianego zabytku.
Nie sposób określić dokładnie stopnia dziewiętnastowiecznych ingeren-
cji w wygląd i konstrukcyjne rozwiązania stalli. Bez wątpienia zmiany były
znaczne. Wydaje się, że dokonano ich również w ramach poszczególnych przed-
stawień. Na płycinie ze św. Markiem z Muzeum Narodowego w Gdańsku w gór-
nej części tła widnieją ślady po obecności innych elementów, jakby pierwotnie
na tym tle znajdowała się włócznia, a sam apostoł umiejscowiony był nieco dalej
w lewo niż obecnie. Wśród apostołów ze stalli z włócznią przedstawiony został
św. Tomasz, w układzie odpowiadającym śladom na deskach tła, co sugerowa-
łoby, że św. Tomasz przeniesiony został na inne tło, a jego miejsce zajęła figura
św. Marka, która ostatecznie nie została włączona do scalonego zabytku. Samo
przedstawienie św. Marka Ewangelisty z otwartą księgą i jego symbolem, który
dodatkowo sprawia wrażenie ledwo mieszczącego się w swej aediculi, zdaje się
nie pasować do szeregu świętych ukazanych jako apostołowie pielgrzymi. Naj-
prawdopodobniej rzeźba św. Marka jest jedną z dwóch brakujących postaci
ewangelistów i pierwotnie znajdowała się na ściance bocznej, z której została
wycięta i przeniesiona na płycinę zapiecka górnego rzędu siedzisk.
Podobnego zabiegu musiano dokonać w przypadku innej figury. Rzeźba,
którą autorzy piszący o stallach oliwskich określają jako św. Benedykta26, jest
w rzeczywistości wyobrażeniem św. Barnaby, trzymającego kamienie i księgę.
Obecnie znajduje się na wschodniej ściance bocznej górnego rzędu siedzisk,
jednak na dziewiętnastowiecznej fotografii ukazującej wnętrze Sali Pokoju
dawnego klasztoru widnieje ona w architektonicznej aediculi jednej z pły-
cin zapiecków górnego rzędu siedzisk ustawionych wzdłuż ścian. Najpewniej
z pow^odu uszkodzenia figury św. Benedykta zastąpiono ją rzeźbą św. Barnaby.
Obserwacje te zaburzają nieco rekonstrukcję pierwotnego wyglądu stalli
(il. 24), zwłaszcza w kwestii kolejności występowania apostołów, ale raczej nie
wpływają na ogólny rozkład rzeźb figuralnych i ornamentalnych stalli.
II. 24. Rekonstrukcja pierwotnego kształtu stalli chórowych jednego kompletu
26 Zob. przyp. 5.
Stalle
w prezbiterium
bazyliki
archikate-
dralnej...
155
ujawnia skalę zaprzepaszczenia elementów ornamentalnych oraz konstrukcyj-
nych omawianego zabytku.
Nie sposób określić dokładnie stopnia dziewiętnastowiecznych ingeren-
cji w wygląd i konstrukcyjne rozwiązania stalli. Bez wątpienia zmiany były
znaczne. Wydaje się, że dokonano ich również w ramach poszczególnych przed-
stawień. Na płycinie ze św. Markiem z Muzeum Narodowego w Gdańsku w gór-
nej części tła widnieją ślady po obecności innych elementów, jakby pierwotnie
na tym tle znajdowała się włócznia, a sam apostoł umiejscowiony był nieco dalej
w lewo niż obecnie. Wśród apostołów ze stalli z włócznią przedstawiony został
św. Tomasz, w układzie odpowiadającym śladom na deskach tła, co sugerowa-
łoby, że św. Tomasz przeniesiony został na inne tło, a jego miejsce zajęła figura
św. Marka, która ostatecznie nie została włączona do scalonego zabytku. Samo
przedstawienie św. Marka Ewangelisty z otwartą księgą i jego symbolem, który
dodatkowo sprawia wrażenie ledwo mieszczącego się w swej aediculi, zdaje się
nie pasować do szeregu świętych ukazanych jako apostołowie pielgrzymi. Naj-
prawdopodobniej rzeźba św. Marka jest jedną z dwóch brakujących postaci
ewangelistów i pierwotnie znajdowała się na ściance bocznej, z której została
wycięta i przeniesiona na płycinę zapiecka górnego rzędu siedzisk.
Podobnego zabiegu musiano dokonać w przypadku innej figury. Rzeźba,
którą autorzy piszący o stallach oliwskich określają jako św. Benedykta26, jest
w rzeczywistości wyobrażeniem św. Barnaby, trzymającego kamienie i księgę.
Obecnie znajduje się na wschodniej ściance bocznej górnego rzędu siedzisk,
jednak na dziewiętnastowiecznej fotografii ukazującej wnętrze Sali Pokoju
dawnego klasztoru widnieje ona w architektonicznej aediculi jednej z pły-
cin zapiecków górnego rzędu siedzisk ustawionych wzdłuż ścian. Najpewniej
z pow^odu uszkodzenia figury św. Benedykta zastąpiono ją rzeźbą św. Barnaby.
Obserwacje te zaburzają nieco rekonstrukcję pierwotnego wyglądu stalli
(il. 24), zwłaszcza w kwestii kolejności występowania apostołów, ale raczej nie
wpływają na ogólny rozkład rzeźb figuralnych i ornamentalnych stalli.
II. 24. Rekonstrukcja pierwotnego kształtu stalli chórowych jednego kompletu
26 Zob. przyp. 5.
Stalle
w prezbiterium
bazyliki
archikate-
dralnej...
155