DOI Artikel:
Lipska, Dąbrówka: Nowożytne ołtarze z przedstawieniami Grobu Pańskiego na terenie dawnego dominium warmińskiego - pochodzenie, forma, treść
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0174
Dąbrówka w niego wbudowaną, czego przykład znajdujemy choćby w niezwykłej deko-
Lipska racjj grobu w Wilten (Insbruck, ił. 13).
Przytoczone przykłady i pytania, które zadaliśmy, mają jedynie zaryso-
wać problematykę badawczą tego zagadnienia niezgłębionego do tej pory,
a dotyczącego terenu Warmii, ale także całego kraju. W chwili obecnej nie
można jednoznacznie stwierdzić, jaka była pierwotna funkcja przywołanych
tu zabytków i czy była ona jednoznaczna. Otwarta pozostaje również kwestia
pochodzenia i formy pierwowzoru, a w wielu przypadkach także autorstwa.
Na podstawie przedstawionego materiału można założyć, że omawiane
skrzynie za ołtarzami głównymi pełniły podwójną rolę, choć należy pamiętać
o znacznej liczbie zachowanych tabernakulów wraz z tronami w warmińskich
kościołach, często o tak skomplikowanej formie jak zabytek z Reszla, któremu
nadano kształt stołu z Ostatniej Wieczerzy. Fakt ten nie wyklucza jednak tej
hipotezy, gdyż kult eucharystyczny na tym terenie był bardzo silny, o czym
świadczą liczne dokumenty (rytuały, agendy i statuty diecezjalne) regulujące
te kwestie, a także dalszy rozwój pobożności odzwierciedlający się na przykład
w popularnym w XIX w. nabożeństwie trzynastogodzinnym66.
Modern Altars with the Holy Sepulchre Presentations in the Former Warmia
Dominion: Origin, Form, Content
The paper contributes to the investigation of modern altars containing the Holy
Sepulchre and forming element of church furnishings on the territories of the for-
mer Warmia Dominion. Tire untypical feature of those sepulchres is their łocation,
as they are contained in cases adjacent to the central parts of the high altars executed
in the 18th or early 19th century, however retaining former style characteristics. They
remain unseen on daily basis, as hidden behind the central painting of the retabłe,
which can lifted or lowered with a manually-operated device. Their existence is con-
firmed only by large chests joining the altarpieces with the churches’ eastern walls.
Currently, twenty modern Warmia altars with the Holy Sepulchre are known of. These
can be divided into three groups in view of their preservation. Tire first includes the
ones whose decoration elements have been preserved, unequivocally testifying to the
fact that they used to contain the Holy Sepulchre, e.g. Sątopy, Piotraszewo. The second
group, in a way contradicting the described monuments, brings together the altars
with the chests whose later utilization, however, covered up the sepulchres they had
once contained. The third category encompasses the chests whose eąuipment does not
directly testify to the existence of the Holy Sepulchres. Nonetheless, this very group
allowed for the conclusion that the chests performed two functions: of the Holy Sep-
ulchre and of the space in which the Holy Sacrament was solemnly exposed during
the Forty Hour Devotion. The latter may have resulted from a widespread Eucharistic
cult in the region, this testified to by numerous documents (ritual and diocese statues)
regulating such issues as well as piety manifestations.
66 Nowak, Kult Eucharystii..., s. 132-133.
172
Lipska racjj grobu w Wilten (Insbruck, ił. 13).
Przytoczone przykłady i pytania, które zadaliśmy, mają jedynie zaryso-
wać problematykę badawczą tego zagadnienia niezgłębionego do tej pory,
a dotyczącego terenu Warmii, ale także całego kraju. W chwili obecnej nie
można jednoznacznie stwierdzić, jaka była pierwotna funkcja przywołanych
tu zabytków i czy była ona jednoznaczna. Otwarta pozostaje również kwestia
pochodzenia i formy pierwowzoru, a w wielu przypadkach także autorstwa.
Na podstawie przedstawionego materiału można założyć, że omawiane
skrzynie za ołtarzami głównymi pełniły podwójną rolę, choć należy pamiętać
o znacznej liczbie zachowanych tabernakulów wraz z tronami w warmińskich
kościołach, często o tak skomplikowanej formie jak zabytek z Reszla, któremu
nadano kształt stołu z Ostatniej Wieczerzy. Fakt ten nie wyklucza jednak tej
hipotezy, gdyż kult eucharystyczny na tym terenie był bardzo silny, o czym
świadczą liczne dokumenty (rytuały, agendy i statuty diecezjalne) regulujące
te kwestie, a także dalszy rozwój pobożności odzwierciedlający się na przykład
w popularnym w XIX w. nabożeństwie trzynastogodzinnym66.
Modern Altars with the Holy Sepulchre Presentations in the Former Warmia
Dominion: Origin, Form, Content
The paper contributes to the investigation of modern altars containing the Holy
Sepulchre and forming element of church furnishings on the territories of the for-
mer Warmia Dominion. Tire untypical feature of those sepulchres is their łocation,
as they are contained in cases adjacent to the central parts of the high altars executed
in the 18th or early 19th century, however retaining former style characteristics. They
remain unseen on daily basis, as hidden behind the central painting of the retabłe,
which can lifted or lowered with a manually-operated device. Their existence is con-
firmed only by large chests joining the altarpieces with the churches’ eastern walls.
Currently, twenty modern Warmia altars with the Holy Sepulchre are known of. These
can be divided into three groups in view of their preservation. Tire first includes the
ones whose decoration elements have been preserved, unequivocally testifying to the
fact that they used to contain the Holy Sepulchre, e.g. Sątopy, Piotraszewo. The second
group, in a way contradicting the described monuments, brings together the altars
with the chests whose later utilization, however, covered up the sepulchres they had
once contained. The third category encompasses the chests whose eąuipment does not
directly testify to the existence of the Holy Sepulchres. Nonetheless, this very group
allowed for the conclusion that the chests performed two functions: of the Holy Sep-
ulchre and of the space in which the Holy Sacrament was solemnly exposed during
the Forty Hour Devotion. The latter may have resulted from a widespread Eucharistic
cult in the region, this testified to by numerous documents (ritual and diocese statues)
regulating such issues as well as piety manifestations.
66 Nowak, Kult Eucharystii..., s. 132-133.
172