Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (14.2015)

Weronika
Grochowska

wnęki odpowiadające zewnętrznym podziałom na kwatery. Jeśli rzeczywi-
ście front predelli otwierano jedynie do połowy, to nie można wykluczyć,
że do tej niedostępnej, znajdującej się pod półką, przestrzeni prowadziły boczne
drzwiczki - przestrzeń ta była stosunkowo duża, bo miała około 50 cm wysoko-
ści. Zdjęcia archiwalne pozwalają jedynie stwierdzić, że drzwiczek nie umiesz-
czono w lewej ścianie bocznej, może zatem znajdowały się po drugiej stronie.
Predella ze scenami Traditio Legis i Traditio Claris w nastawie św. Jakuba44
stanowi odosobniony przykład na gruncie gdańskim. Posiada ona jedynie nie-
ruchome, wygięte lico, kształtem podobne do beczkowego sklepienia znajdują-
cego się nad nią korpusu ołtarza. Wybór takiego rozwiązania podyktowała nie-
codzienna lokalizacja całej nastawy, która jest umieszczona w architektonicznej
wnęce o szerokości niemal identycznej jak predella oraz nieposiadająca skrzy-
deł szafa ołtarza. Jak już wyżej wspomniałam, podobną formę miała zaginiona
podstawa, na której przed 1945 r. stała figura św. Jerzego walczącego konno
ze smokiem, znajdująca się w kaplicy św. Jerzego w tym samym kościele45. Pre-
della w nastawie św. Jakuba jest jedyną wśród tutaj omawianych, która nie zawiera
schowka. Ten brak rekompensowało sześć zamykanych drzwiczkami schowków
umieszczonych w ścianie, tuż pod wnęką architektoniczną.
Niezwykle charakterystyczny front posiadają dwie predelle z kościoła
św. Trójcy w Gdańsku: predella ze św. Grzegorzem i św. Ambrożym z tzw. Kol-
lektenaltar46 oraz predella z Czterema Ewangelistami z ołtarza św. Franciszka
fundacji Bartłomieja Schułte47 (ił. 26). Obie powstały w tym samym warsztacie,
jednak opracowaniem partii malarskich zajęli się już prawdopodobnie różni
autorzy - sceny na obu frontach namalowano w innej konwencji. W budowie
zewnętrznej predelle w zasadzie nie różnią się (wymiary obu skrzyń nieznacz-
nie od siebie odbiegają), jedynie drzwiczki umieszczono w nich na innych
44 Predella ze scenami Traditio Legis i Traditio Claris, około 1435-1440, ołtarz św. Jakuba,
Gdańsk, kościół Panny Marii, kaplica św. Jakuba (rodziny Winterfeldów), warsztat gdań-
ski, predella we wnęce architektonicznej, posiada wyłącznie ścianę przednią: wys. 73 cm,
szer. 193 cm, pole obrazowe: wys. 73 cm, szer. 193 cm, zob. Jakubek-Raczkowska, Rzeźba
gdańska..., s. 158-168, tam wcześniejsza literatura.
45 Wśród informacji znajdujących się przy fotografiach (umieszczonych w zbiorach Insty-
tutu Herdera), które przedstawiają podstawę pod figurę św. Jerzego walczącego ze smokiem,
pojawia się określenie podstawy jako predelli. W tym wypadku nie można jednak mówić o pre-
delli - stanowi ona bowiem zawsze część nastawy ołtarzowej a nie podstawy pod rzeźbę.
46 Predella ze św. św. Grzegorzem i Ambrożym, około 1515 r., tzw. Kołlektenaltar, Gdańsk,
kościół św. Trójcy, warsztat gdański, predella skrzyniowa z konsolami o wklęsłym profilu spływów,
drewniana, polichromowana, pole obrazowe: tempera na desce, skrzynia: wys. 70,5 cm, szer. 256 cm
(206,5 cm przy podstawie), gł. 33,5 cm, pole obrazowe: wys. 58,5 cm, szer. 70 cm (wymiary poje-
dynczej kwatery), zob. Drost, Swoboda, Sankt Trinitatis..., s. 20-22.
47 Predella z Czterema Ewangelistami, około 1515 r., ołtarz św. Franciszka fundacji Bar-
tłomieja Schułte, Gdańsk, kościół św. Trójcy, warsztat gdański, predella skrzyniowa z konsolami
o wklęsłym profilu spływów, drewniana, polichromowana, pole obrazowe: tempera na desce,
skrzynia: wys. 70 cm, szer. 252,5 cm (206,5 cm przy podstawie), gł. 32,5 cm, pole obrazowe: wys.
57 cm, szer. 69 cm (wymiary pojedynczej kwatery), zob. Drost, Swoboda, Sankt Trinitatis..., s. 20.

26