DOI article:
Woziński, Andrzej: Niderlandy - Lubeka - Gdańsk: o artystycznym pochodzeniu późnogotyckich rzeźb Marii z Dzieciątkiem z Garczyna i Sianowa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0045
(compassw) i dziele Odkupienia {coredemptio)22. Nośnikami symboliki odnoszą- Niderlandy -
cej się do miłości, urodzaju i odrodzenia mogą być stylizowane motywy granatu Lubeka -
zdobiące w obu rzeźbach szaty Matki Boskiej.23 Gdańsk...
Jak wynika z powyższej prezentacji, między rzeźbami występują liczne podo-
bieństwa zarówno w sferze generalnych założeń formalnych, jak i w niektórych
szczegółach. Figury mają zbliżone proporcje, są przestrzennie rozbudowane.
Głowy Madonn mają silnie zgeometryzowany kształt. Układ fałd na szatach
obu postaci różni się wprawdzie, lecz opiera się na takim samym repertuarze
plastycznie wydobytych form: w jednych miejscach
kształtowanych miękko i płynnie, w innych - twardo,
tworzących kątowe załamania. W obu dziełach, jak
już wcześniej zauważyłem, występuje identyczny
motyw długich włosów, opadających spod mafo-
rium na ramiona w osobnych, grubych splotach,
z charakterystycznym przełożeniem jednego z nich
pod prawą dłonią Marii. Pasemka włosów mają taki
sam falisty, spiralnie skręcający dukt (por. il. 2,3,10).
Identyczne są materiał i technika wykonania obu
rzeźb. Łączy je także zamysł ideowo-artystyczny.
Ukazują Matkę Boską i Jezusa jako istoty o dwoistym
statusie. Z jednej strony Maria i jej Syn uosabiają
niedostępny dla śmiertelników świat ponadnatu-
ralny, wieczny i nieskazitelny (insygnia królewskie,
wystawne, wzorzyste, obficie złocone i srebrzone
szaty, nieprzeniknione oblicze Matki, jej uroczysta,
hieratyczna poza, złote włosy, kunsztowne fryzury
i udrapowanie szat). Z drugiej strony Maria i Jezus
reprezentują sferę ludzką, doczesną, zmienną (psy¬
chologiczna więź łącząca postacie, poruszona poza
Jezusa, uśmiech na jego twarzy, materialność figur).
Tym dwom połączonym porządkom odpowiadają
dwie wzajemnie dopełniające się konwencje artys-
tyczne: stylizacja i realizm. Sfera idealna wyraża się w tej pierwszej, doczes-
ność - w drugiej. Ich współistnienie jest szczególnie widoczne w ułożeniu
szat: w niektórych partiach fałdy układają się miękko, zgodnie z naturą tkaniny
i prawem ciążenia, w innych - sztywno, zupełnie niezależnie od fizycznych uwa-
runkowań. W obu rzeźbach - obok obiegowych późnogotyckich form - obecny
jest zaawansowany realizm. Widać go w sposobie ukazania dłoni i gestykulacji.
II. 10. Maria z Dzieciątkiem,
około 1470-1480, kościół
św. Andrzeja, Garczyn,
fot. Andrzej Woziński
22 Otto G. von Simson, Compassio and Co-redemptio in Roger van der Weydens Descent
from the Cross, „The Art Bulletin” 1953, vol. 35, no. 1, s. 9-16; Jean Wirth, L’Image a la fin
du Moyen Age, Paris 2011, podrozdz. La compassion mariale, s. 200-205.
23 Catarina Dutilh, Granatapfel [w:] Lexikon..., Bd. 2, Rom-Freiburg- Basel-Wien 1970,
szp. 198-199.
39
cej się do miłości, urodzaju i odrodzenia mogą być stylizowane motywy granatu Lubeka -
zdobiące w obu rzeźbach szaty Matki Boskiej.23 Gdańsk...
Jak wynika z powyższej prezentacji, między rzeźbami występują liczne podo-
bieństwa zarówno w sferze generalnych założeń formalnych, jak i w niektórych
szczegółach. Figury mają zbliżone proporcje, są przestrzennie rozbudowane.
Głowy Madonn mają silnie zgeometryzowany kształt. Układ fałd na szatach
obu postaci różni się wprawdzie, lecz opiera się na takim samym repertuarze
plastycznie wydobytych form: w jednych miejscach
kształtowanych miękko i płynnie, w innych - twardo,
tworzących kątowe załamania. W obu dziełach, jak
już wcześniej zauważyłem, występuje identyczny
motyw długich włosów, opadających spod mafo-
rium na ramiona w osobnych, grubych splotach,
z charakterystycznym przełożeniem jednego z nich
pod prawą dłonią Marii. Pasemka włosów mają taki
sam falisty, spiralnie skręcający dukt (por. il. 2,3,10).
Identyczne są materiał i technika wykonania obu
rzeźb. Łączy je także zamysł ideowo-artystyczny.
Ukazują Matkę Boską i Jezusa jako istoty o dwoistym
statusie. Z jednej strony Maria i jej Syn uosabiają
niedostępny dla śmiertelników świat ponadnatu-
ralny, wieczny i nieskazitelny (insygnia królewskie,
wystawne, wzorzyste, obficie złocone i srebrzone
szaty, nieprzeniknione oblicze Matki, jej uroczysta,
hieratyczna poza, złote włosy, kunsztowne fryzury
i udrapowanie szat). Z drugiej strony Maria i Jezus
reprezentują sferę ludzką, doczesną, zmienną (psy¬
chologiczna więź łącząca postacie, poruszona poza
Jezusa, uśmiech na jego twarzy, materialność figur).
Tym dwom połączonym porządkom odpowiadają
dwie wzajemnie dopełniające się konwencje artys-
tyczne: stylizacja i realizm. Sfera idealna wyraża się w tej pierwszej, doczes-
ność - w drugiej. Ich współistnienie jest szczególnie widoczne w ułożeniu
szat: w niektórych partiach fałdy układają się miękko, zgodnie z naturą tkaniny
i prawem ciążenia, w innych - sztywno, zupełnie niezależnie od fizycznych uwa-
runkowań. W obu rzeźbach - obok obiegowych późnogotyckich form - obecny
jest zaawansowany realizm. Widać go w sposobie ukazania dłoni i gestykulacji.
II. 10. Maria z Dzieciątkiem,
około 1470-1480, kościół
św. Andrzeja, Garczyn,
fot. Andrzej Woziński
22 Otto G. von Simson, Compassio and Co-redemptio in Roger van der Weydens Descent
from the Cross, „The Art Bulletin” 1953, vol. 35, no. 1, s. 9-16; Jean Wirth, L’Image a la fin
du Moyen Age, Paris 2011, podrozdz. La compassion mariale, s. 200-205.
23 Catarina Dutilh, Granatapfel [w:] Lexikon..., Bd. 2, Rom-Freiburg- Basel-Wien 1970,
szp. 198-199.
39