DOI Artikel:
Jakubowski, Jakub: "Musaeum Gottwaldianum" ze zbiorów Biblioteki Politechniki Gdańskiej i wydawnicze losy dzieła Christophorusa Gottwaldta (1636 - 1700) w XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0112
Jakub
Jakubowski
Karta tytułowa zawiera inną, niż dotąd wymienione, wersję tytułu dzieła
Gottwałdta oraz nieobecną w pozostałych egzemplarzach datę edycji - 1714 r.
Christophorus Gottwaldt nie żył wówczas od czternastu lat, a jego syn Johann
Christophorus od co najmniej pięciu miesięcy. Karta tytułowa nie jest druko-
wana - wykonano ją w sposób rękopiśmienny, komponując na planie prostokąta
kaligrafowanymi literami majuskułowymi i minuskułowymi. Na verso strony
tytułowej znajdują się liczne uwagi rękopiśmienne, dotyczące historii Museum
Gottwaldianum, wykonane jednym charakterem pisma. Autorem adnotacji jest
pochodzący ze Strasburga (dawna nazwa: Argentoratum) zoolog i koncholog
Jean Hermann (1738-1800) - autograf własnościowy jego biblioteki znajduje
się nad zapiskiem Bibliothecae Hermannianae Argentorati. Hermann nadmie-
nił, że książkę otrzymał od barona Zorna de Blobsheima, opiekuna „Towarzy-
stwa Gdańskiego” (wł. Societas Phisicae-Experimentalis, in. Die Naturforschende
Gesellschaft)57. Twierdził również, że znajdujące się w dalszej części albumu
odręczne „krótkie wyjaśnienie” (brevis explicatio) zostało wykonane ręką barona.
Friedrich August Zorn von Plobsheim (dawniej Blobsheim) był współpracow-
nikiem Die Naturforschende Gesellschaft, wybitnym bibliofilem58 oraz znawcą
i miłośnikiem konchologii. Urodził się w 1711 r., a zmarł w Gdańsku w 1789 r.59
Odręczne uwagi Hermanna i Zorna von Plobsheima na egzemplarzu
ze Strasburga uzupełniają przytoczoną uprzednio relację Lochnera, zamiesz-
czoną w strasburskiej edycji pism Gottwałdta. Hermann podkreślił, że książka
należała do „edycji najrzadszych” (Jibrum perrarum), po śmierci Gottwalda
długo „pozostawała w ukryciu” (diu latentam), choć rozpowszechniano ją drogą
„wypożyczania” (mutuo sit). Baron Plobsheim wskazał, że tablice ilustracyjne
„wytłoczone w wielu egzemplarzach” (ad mille Exemplaria impressa sunt), były
„wystawione na sprzedaż” (venales prostant) „w domu Gottwałdta” (aedibus Gott-
waldianis). Pomiędzy relacjami Hermanna i Plobsheima występuje pozorna
sprzeczność: pierwszy szacując nakład kompletnej książki, podkreślił jej wyjąt-
kową rzadkość; drugi odnosząc się do nakładu pojedynczych tablic ilustracyjnych
(sztychów), wskazywał, że było ich wiele (zwróćmy uwagę, że nawet 1000 goto-
wych odbitek składało się zaledwie na 9 egzemplarzy Museum Gottwaldianum).
Na podstawie świadectw Lochnera, Hermanna i Plobsheima można stwier-
dzić, że w domu Gottwaldtów - już po śmierci Christophorusa i jego syna
Johanna Christophorusa (zm. 1713) a jeszcze przed datą publikacji uwag
morskie wyobrażające, wyrytowane i do wydania już przygotowane przez Ch. Gottwalda, dok-
tora medycyny i lekarza miasta Gdańska, W Gdańsku 1714”, tłum. R.S., J.J.
57 Schumann, Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft..., s. 80.
58 Krystyna Podlaszewska, Księgozbiory mieszczan gdańskich w XVIII wieku, „Zapiski
Historyczne” 1970, t. 35, z. 1, s. 61.
59 Interesujący przyczynek do biografii Zorna von Plobsheima wnosi artykuł przedsta-
wiający barona jako komentatora tekstów naukowych, powstałych na kanwie podróży nauko-
wej Jamesa Cooka dookoła świata, por. Harald Pieper, „Z” - the breadfruit author identified,
„Willdenowia” 2006, nr 36, s. 589-593.
106
Jakubowski
Karta tytułowa zawiera inną, niż dotąd wymienione, wersję tytułu dzieła
Gottwałdta oraz nieobecną w pozostałych egzemplarzach datę edycji - 1714 r.
Christophorus Gottwaldt nie żył wówczas od czternastu lat, a jego syn Johann
Christophorus od co najmniej pięciu miesięcy. Karta tytułowa nie jest druko-
wana - wykonano ją w sposób rękopiśmienny, komponując na planie prostokąta
kaligrafowanymi literami majuskułowymi i minuskułowymi. Na verso strony
tytułowej znajdują się liczne uwagi rękopiśmienne, dotyczące historii Museum
Gottwaldianum, wykonane jednym charakterem pisma. Autorem adnotacji jest
pochodzący ze Strasburga (dawna nazwa: Argentoratum) zoolog i koncholog
Jean Hermann (1738-1800) - autograf własnościowy jego biblioteki znajduje
się nad zapiskiem Bibliothecae Hermannianae Argentorati. Hermann nadmie-
nił, że książkę otrzymał od barona Zorna de Blobsheima, opiekuna „Towarzy-
stwa Gdańskiego” (wł. Societas Phisicae-Experimentalis, in. Die Naturforschende
Gesellschaft)57. Twierdził również, że znajdujące się w dalszej części albumu
odręczne „krótkie wyjaśnienie” (brevis explicatio) zostało wykonane ręką barona.
Friedrich August Zorn von Plobsheim (dawniej Blobsheim) był współpracow-
nikiem Die Naturforschende Gesellschaft, wybitnym bibliofilem58 oraz znawcą
i miłośnikiem konchologii. Urodził się w 1711 r., a zmarł w Gdańsku w 1789 r.59
Odręczne uwagi Hermanna i Zorna von Plobsheima na egzemplarzu
ze Strasburga uzupełniają przytoczoną uprzednio relację Lochnera, zamiesz-
czoną w strasburskiej edycji pism Gottwałdta. Hermann podkreślił, że książka
należała do „edycji najrzadszych” (Jibrum perrarum), po śmierci Gottwalda
długo „pozostawała w ukryciu” (diu latentam), choć rozpowszechniano ją drogą
„wypożyczania” (mutuo sit). Baron Plobsheim wskazał, że tablice ilustracyjne
„wytłoczone w wielu egzemplarzach” (ad mille Exemplaria impressa sunt), były
„wystawione na sprzedaż” (venales prostant) „w domu Gottwałdta” (aedibus Gott-
waldianis). Pomiędzy relacjami Hermanna i Plobsheima występuje pozorna
sprzeczność: pierwszy szacując nakład kompletnej książki, podkreślił jej wyjąt-
kową rzadkość; drugi odnosząc się do nakładu pojedynczych tablic ilustracyjnych
(sztychów), wskazywał, że było ich wiele (zwróćmy uwagę, że nawet 1000 goto-
wych odbitek składało się zaledwie na 9 egzemplarzy Museum Gottwaldianum).
Na podstawie świadectw Lochnera, Hermanna i Plobsheima można stwier-
dzić, że w domu Gottwaldtów - już po śmierci Christophorusa i jego syna
Johanna Christophorusa (zm. 1713) a jeszcze przed datą publikacji uwag
morskie wyobrażające, wyrytowane i do wydania już przygotowane przez Ch. Gottwalda, dok-
tora medycyny i lekarza miasta Gdańska, W Gdańsku 1714”, tłum. R.S., J.J.
57 Schumann, Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft..., s. 80.
58 Krystyna Podlaszewska, Księgozbiory mieszczan gdańskich w XVIII wieku, „Zapiski
Historyczne” 1970, t. 35, z. 1, s. 61.
59 Interesujący przyczynek do biografii Zorna von Plobsheima wnosi artykuł przedsta-
wiający barona jako komentatora tekstów naukowych, powstałych na kanwie podróży nauko-
wej Jamesa Cooka dookoła świata, por. Harald Pieper, „Z” - the breadfruit author identified,
„Willdenowia” 2006, nr 36, s. 589-593.
106