DOI Artikel:
Kobe, Rainer: Isaac van den Blocke, malarz i menonita w Gdańsku na początku XVII w. Czy jest coś menonickiego w jego obrazach Wąska i przestronna droga?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0048
Rainer Kobe
(niezauważalnie dla nich) zbieżne - obie społeczności uznawały moralność
chrześcijańską za ważny element w systemie wyznawanej wiary. Moralizujący
pierwiastek zawarty w pismach Arndta można odnaleźć także w dziełach sztuki
powstających w ówczesnym Gdańsku10.
Gdańskimi menonitami byli także malarz Isaac van den Blocke oraz jego
ojciec Wilhelm, emigrant z flamandzkiego Mechelen11. Isaac urodził się około
1575 r. i zmarł po 1625 r.12 Niewiele o nim wiadomo, mimo że był jednym z naj-
znakomitszych malarzy tworzących w Gdańsku na początku XVII w. W 1606 r.
artysta otrzymał ważne publiczne zlecenie - poproszono go o stworzenie malo-
wideł na stropie Sali Czerwonej gdańskiego Ratusza Głównomiejskiego13. Nieco
później namalował także do Kamlarii Ratusza cztery obrazy ze scenami ze Sta-
rego Testamentu.
jednym z nich było płótno Przed potopem. Dzieło o zdecydowanie hory-
zontalnym formacie podzielone jest na dwie wyodrębnione sceny, ukazujące
kontrast pomiędzy grzesznym światem istniejącym przed potopem (po lewej
stronie obrazu) a Noem sprawiedliwym przed Bogiem (po prawej stronie)14.
Lewa część obrazu jest nieco szersza niż prawa.
Na pierwszym planie po lewej stronie (il. 3) przedstawiono cztery pary
oraz pojedynczą postać kobiecą i pojedynczą postać męską. Grupa kobiet
i mężczyzn odpoczywa pod drzewem, pijąc, obejmując się i grając na instru-
mentach Większość postaci odziana jest zgodnie z ówczesną modą gdań-
ską w stylu hiszpańskim bądź niderlandzkim, a jedna z obejmujących się
par jest na wpół rozebrana. Towarzystwo bawi się pod drzewem z obfitym
listowiem, ale gnijącym pniem. Na wierzchołku drzewa siedzi bezbożna,
nieczysta sowa, symbolizująca śmierć15. Mężczyzna ubrany jak wieśniak
uchyla z szacunkiem czapki. Wzorem dla tej kompozycji były niewątpliwie
miedzioryt Jana Sadelera przedstawiający Ludzkość przed potopem (il. 4) oraz
rycina tego samego autora ukazująca Grzeszną ludzkość w oczekiwaniu na Sąd
Ostateczny16.
10 Sergiusz Michalski, Die Lutherisch-Katholisch-Reformierte Rivalitdt im Bereich der Bil-
denden Kunst im Gebiet von Danzig um 1600 [w:] Konfessionalisierung in Ostmitteleuropa. Wir-
kung des religiosen Wandels im 16. und 17. Jahrhundert in Staat, Gesellschaft und Kultur,
ed.41Joachim Bahlcke, Arno Strohmeyer, Stuttgart 1999, s. 267-286, zwłaszcza s. 274-276.
11 Na temat Wilhelma van den Błocka i jego niderlandzkich korzeni zob. Jacek Tylicki, Nider-
landzkie korzenie rodziny van den Blocke, „Biuletyn Historii Sztuki” 2009, nr 1-2, s. 191-200.
12 Kobe, Wie mennonitisch war..., s. 75-78.
13 Eugeniusz Iwanoyko, Sala Czerwona ratusza gdańskiego, Wrocław 1986; Sergiusz Michal-
ski, Od Alegorii poddania się Bredy do Apoteozy Gdańska. O wpływie Hansa Vredemana de Vriesa
na Izaaka van den Blocke, „Porta Aurea” 2010, t. 9, s. 120-135.
14 Por. Ks. Rdz. 6:2-12; Mt. 24:37-49.
15 Hildegard Kretschmer, Lexikon der Symbole und Attribute, Stuttgart 2008, s. 113, 433.
16 Jan Sadeler I, Ludzkość przed potopem (1581, według Dierka Barendsza), Grzeszna ludz-
kość w oczekiwaniu na Sąd Ostateczny, zob. Isabelle de Ramaix, The Illustrated Bartsch, vol. 70,
part 2, Johann Sadeler I, New York 2001, s. 9-13.
42
(niezauważalnie dla nich) zbieżne - obie społeczności uznawały moralność
chrześcijańską za ważny element w systemie wyznawanej wiary. Moralizujący
pierwiastek zawarty w pismach Arndta można odnaleźć także w dziełach sztuki
powstających w ówczesnym Gdańsku10.
Gdańskimi menonitami byli także malarz Isaac van den Blocke oraz jego
ojciec Wilhelm, emigrant z flamandzkiego Mechelen11. Isaac urodził się około
1575 r. i zmarł po 1625 r.12 Niewiele o nim wiadomo, mimo że był jednym z naj-
znakomitszych malarzy tworzących w Gdańsku na początku XVII w. W 1606 r.
artysta otrzymał ważne publiczne zlecenie - poproszono go o stworzenie malo-
wideł na stropie Sali Czerwonej gdańskiego Ratusza Głównomiejskiego13. Nieco
później namalował także do Kamlarii Ratusza cztery obrazy ze scenami ze Sta-
rego Testamentu.
jednym z nich było płótno Przed potopem. Dzieło o zdecydowanie hory-
zontalnym formacie podzielone jest na dwie wyodrębnione sceny, ukazujące
kontrast pomiędzy grzesznym światem istniejącym przed potopem (po lewej
stronie obrazu) a Noem sprawiedliwym przed Bogiem (po prawej stronie)14.
Lewa część obrazu jest nieco szersza niż prawa.
Na pierwszym planie po lewej stronie (il. 3) przedstawiono cztery pary
oraz pojedynczą postać kobiecą i pojedynczą postać męską. Grupa kobiet
i mężczyzn odpoczywa pod drzewem, pijąc, obejmując się i grając na instru-
mentach Większość postaci odziana jest zgodnie z ówczesną modą gdań-
ską w stylu hiszpańskim bądź niderlandzkim, a jedna z obejmujących się
par jest na wpół rozebrana. Towarzystwo bawi się pod drzewem z obfitym
listowiem, ale gnijącym pniem. Na wierzchołku drzewa siedzi bezbożna,
nieczysta sowa, symbolizująca śmierć15. Mężczyzna ubrany jak wieśniak
uchyla z szacunkiem czapki. Wzorem dla tej kompozycji były niewątpliwie
miedzioryt Jana Sadelera przedstawiający Ludzkość przed potopem (il. 4) oraz
rycina tego samego autora ukazująca Grzeszną ludzkość w oczekiwaniu na Sąd
Ostateczny16.
10 Sergiusz Michalski, Die Lutherisch-Katholisch-Reformierte Rivalitdt im Bereich der Bil-
denden Kunst im Gebiet von Danzig um 1600 [w:] Konfessionalisierung in Ostmitteleuropa. Wir-
kung des religiosen Wandels im 16. und 17. Jahrhundert in Staat, Gesellschaft und Kultur,
ed.41Joachim Bahlcke, Arno Strohmeyer, Stuttgart 1999, s. 267-286, zwłaszcza s. 274-276.
11 Na temat Wilhelma van den Błocka i jego niderlandzkich korzeni zob. Jacek Tylicki, Nider-
landzkie korzenie rodziny van den Blocke, „Biuletyn Historii Sztuki” 2009, nr 1-2, s. 191-200.
12 Kobe, Wie mennonitisch war..., s. 75-78.
13 Eugeniusz Iwanoyko, Sala Czerwona ratusza gdańskiego, Wrocław 1986; Sergiusz Michal-
ski, Od Alegorii poddania się Bredy do Apoteozy Gdańska. O wpływie Hansa Vredemana de Vriesa
na Izaaka van den Blocke, „Porta Aurea” 2010, t. 9, s. 120-135.
14 Por. Ks. Rdz. 6:2-12; Mt. 24:37-49.
15 Hildegard Kretschmer, Lexikon der Symbole und Attribute, Stuttgart 2008, s. 113, 433.
16 Jan Sadeler I, Ludzkość przed potopem (1581, według Dierka Barendsza), Grzeszna ludz-
kość w oczekiwaniu na Sąd Ostateczny, zob. Isabelle de Ramaix, The Illustrated Bartsch, vol. 70,
part 2, Johann Sadeler I, New York 2001, s. 9-13.
42