DOI Artikel:
Kobe, Rainer: Isaac van den Blocke, malarz i menonita w Gdańsku na początku XVII w. Czy jest coś menonickiego w jego obrazach Wąska i przestronna droga?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0045
Rainer Kobe
Isaac van den Blocke, malarz i menonita
w Gdańsku na początku XVII w. Czy jest coś
menonickiego w jego obrazach Przed potopem
oraz Wąska i przestronna droga?1
W niniejszym artykule zamierzam przyjrzeć się bliżej dwóm obrazom z początku
XVII w. - Przed potopem oraz Wąska i przestronna droga2. Namalował je gdański
artysta i menonita - Isaac van den Blocke3. Przede wszystkim zależy mi na wska-
zaniu w obu dziełach elementów, które można interpretować jako menonickie.
Przeanalizuję również, na ile ich koncept zgodny jest z ideami wczesnego pie-
tyzmu, z jego moralnością wpływającą na rzeczywistość ówczesnego Gdańska.
Poszukując klucza to odczytania moralno-religijnych treści obrazów Isaaca
van den Blocke, cofnę się do Strasburga lat dwudziestych XVI w. Niektóre
z obrazów powstałych wówczas w kręgu duchowości anabaptystów mogą być
bowiem traktowane jako zapowiedź dzieł gdańskiego malarza. Chociaż brak
tu bezpośredniego podobieństwa, a sam van den Blocke najprawdopodobniej
nie wiedział o swych strasburskich duchowych przodkach, to oba zespoły
prac łączy podobny rodzaj religijnej inspiracji. Zanim jednak wskażę owe
zbieżności, przyjrzyjmy się najpierw gdańskim dziełom.
Obraz Przed potopem (il. 1) przechowywany jest obecnie w Kamlarii
Ratusza Głównego Miasta, który stanowi siedzibę Muzeum Historycznego
Miasta Gdańska. Jest to obraz olejny, wykonany na płótnie o wymiarach
około 171 cm x 572 cm. Dzieło ukończone zostało po 1608 r.4 Drugi obraz
1 Artykuł jest zmodyfikowaną wersją tekstu opublikowanego w European Mennonites
and the Challenge of Modernity over Five Centuries: Contributors, Detractors and Adapters,
ed. Mark Jantzen, Mary S. Sprunger, John D. Thiesen, North Newton 2015. Publikowany jest
za zgodą wydawcy. Przetłumaczony został przez profesor Małgorzatę Omilanowską i doktora
Jacka Friedricha.
2 W literaturze historyczno-artystycznej obraz nosi także tytuł: Alegoria dobrej i złej drogi
(Allegorie des guten und des bósen Weges) lub Alegoria wyboru drogi życia, por. Willi Drost,
Kunstdenkmaler der Stadt Danzig, Bd. 2, St. Katharinen, Stuttgart 1958, s. 133; The Dictionary of
Art, ed. Jane Turner, vol. 4, London 1996, s. 148.
3 Po krytyce, jaka spotkała mnie za użycie skróconej formy nazwiska „von Błock”, i po spraw-
dzeniu, jak członkowie rodziny zapisywali to nazwisko w XVII w., stosuję tu rozpowszechniony
zapis „Blocke”, który wskazuje na pochodzenie rodu z południowych Niderlandów, por. Rainer
Kobe, Wie mennonitisch war die Danziger Kunstlerfamilie von Błock?, „Mennonitische Geschichts-
blatter” 2009, t. 66, s. 71-84; idem, Die Vermeulen-Bibel des Willem van den Blocke von 1607,
„Mennonitische Geschichtsblatter” 2010, t. 67, s. 69-75.
4 Willi Drost, Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des Barock. Ein Bei-
trag zurBegriindung der Strukturforschung in der Kunstgeschichte, Berlin-Leipzig 1938,
s. 122-23.
39
Isaac van den Blocke, malarz i menonita
w Gdańsku na początku XVII w. Czy jest coś
menonickiego w jego obrazach Przed potopem
oraz Wąska i przestronna droga?1
W niniejszym artykule zamierzam przyjrzeć się bliżej dwóm obrazom z początku
XVII w. - Przed potopem oraz Wąska i przestronna droga2. Namalował je gdański
artysta i menonita - Isaac van den Blocke3. Przede wszystkim zależy mi na wska-
zaniu w obu dziełach elementów, które można interpretować jako menonickie.
Przeanalizuję również, na ile ich koncept zgodny jest z ideami wczesnego pie-
tyzmu, z jego moralnością wpływającą na rzeczywistość ówczesnego Gdańska.
Poszukując klucza to odczytania moralno-religijnych treści obrazów Isaaca
van den Blocke, cofnę się do Strasburga lat dwudziestych XVI w. Niektóre
z obrazów powstałych wówczas w kręgu duchowości anabaptystów mogą być
bowiem traktowane jako zapowiedź dzieł gdańskiego malarza. Chociaż brak
tu bezpośredniego podobieństwa, a sam van den Blocke najprawdopodobniej
nie wiedział o swych strasburskich duchowych przodkach, to oba zespoły
prac łączy podobny rodzaj religijnej inspiracji. Zanim jednak wskażę owe
zbieżności, przyjrzyjmy się najpierw gdańskim dziełom.
Obraz Przed potopem (il. 1) przechowywany jest obecnie w Kamlarii
Ratusza Głównego Miasta, który stanowi siedzibę Muzeum Historycznego
Miasta Gdańska. Jest to obraz olejny, wykonany na płótnie o wymiarach
około 171 cm x 572 cm. Dzieło ukończone zostało po 1608 r.4 Drugi obraz
1 Artykuł jest zmodyfikowaną wersją tekstu opublikowanego w European Mennonites
and the Challenge of Modernity over Five Centuries: Contributors, Detractors and Adapters,
ed. Mark Jantzen, Mary S. Sprunger, John D. Thiesen, North Newton 2015. Publikowany jest
za zgodą wydawcy. Przetłumaczony został przez profesor Małgorzatę Omilanowską i doktora
Jacka Friedricha.
2 W literaturze historyczno-artystycznej obraz nosi także tytuł: Alegoria dobrej i złej drogi
(Allegorie des guten und des bósen Weges) lub Alegoria wyboru drogi życia, por. Willi Drost,
Kunstdenkmaler der Stadt Danzig, Bd. 2, St. Katharinen, Stuttgart 1958, s. 133; The Dictionary of
Art, ed. Jane Turner, vol. 4, London 1996, s. 148.
3 Po krytyce, jaka spotkała mnie za użycie skróconej formy nazwiska „von Błock”, i po spraw-
dzeniu, jak członkowie rodziny zapisywali to nazwisko w XVII w., stosuję tu rozpowszechniony
zapis „Blocke”, który wskazuje na pochodzenie rodu z południowych Niderlandów, por. Rainer
Kobe, Wie mennonitisch war die Danziger Kunstlerfamilie von Błock?, „Mennonitische Geschichts-
blatter” 2009, t. 66, s. 71-84; idem, Die Vermeulen-Bibel des Willem van den Blocke von 1607,
„Mennonitische Geschichtsblatter” 2010, t. 67, s. 69-75.
4 Willi Drost, Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des Barock. Ein Bei-
trag zurBegriindung der Strukturforschung in der Kunstgeschichte, Berlin-Leipzig 1938,
s. 122-23.
39