DOI Artikel:
Kobe, Rainer: Isaac van den Blocke, malarz i menonita w Gdańsku na początku XVII w. Czy jest coś menonickiego w jego obrazach Wąska i przestronna droga?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0061
Uproszczona, „czarno-biała” dychotomia anabaptystów i menonitów nie po- Isaac van den
zostawiała miejsca dla pośrednich tonów szarości. Anabaptyści nie zważali na na- Blocke...
pomnienia, aby „dbać o słabszych braci”, stosowane przez katolików i luteranów
dążących do uczynienia swych zasad bardziej akceptowalnymi dla świata.
Ów surowy brak wyrozumiałości charakteryzuje zarówno stronę tytułową
traktatu Dencka z 1526 r., jak i gdański obraz Isaaca van den Blocke. Menno
Simons w swoim dziele Prawdziwa wiara chrześcijańska niezachwianej wie-
rze Noego przeciwstawił świat opisany jako „wyniosły, dumny [...], cudzo-
łożny, krwiożerczy [...], niesprawiedliwy, leniwy [...], cielesny i diabelski”62.
Ostrzeżenia przed „lekkomyślnym,
nieokiełznanym życiem”, w którym
„jemy, pijemy, budujemy [...], żenimy
się bez strachu i troski. Grabimy i ciu-
łamy, gromadzimy pieniądz, nierucho-
mości, złoto, srebro i mówimy śmia-
ło w naszych sercach: pokój i wolność
panują, aż do chwili gdy nas zasko-
czy nagła zagłada”63 brzmią u Simon-
sa jak opis lewej części obrazu Przed
potopem. Dwudzielność dzieła Isaa-
ca van den Blocke wyraża radykal-
ne, czarno-białe stanowisko anabap-
tystów i menonitów. Płótno stanowi
więc (oparte na biblijnej opowieści)
menonickie wezwanie do pozostawa-
nia w prawdziwej, mocnej wierze Noego,
a równocześnie stawia oglądającego
w sytuacji, w której musi on dokonać
wyboru. Ma dwie możliwości. Jeśli po-
dąży za przykładem z lewej części, pła-
wiąc się w doczesnych przyjemnościach,
jego życie w nieuchronny sposób zakoń-
II. 12. Kareł van Mander, Przed potopem, 1600, Stadeł
Museum, Frankfurt nad Menem
czy się zagładą podczas Potopu. Jeśli jednak wybierze drogę wskazaną w prawej
scenie i w swoich życiowych wyborach podąży za przykładem Noego, może ocze-
kiwać zbawienia w arce - anabaptystycznej społeczności świętych.
Nie można jednak powiedzieć, że mamy tu do czynienia z dziełem malarza-
- anabaptysty tworzącego anabaptystyczny obraz. Chociaż przynależność Isaaca
van den Blocke do gminy menonickiej była znana64, jego patroni, gdańscy
por. Christoph Bornhauser, Leben und Lehre Menno Simons. Ein Kampfum das Fundament des
Glaubens (etwa 1496-1561), Neunkirchen-Vluyn 1973, s. 113-116.
62 CWMS, s. 345.
63 Ibidem, s. 345.
64 Por. Kobe, Wie mennonitisch war die Danziger Kunstlerfamilie von Błock?, s. 76.
55
zostawiała miejsca dla pośrednich tonów szarości. Anabaptyści nie zważali na na- Blocke...
pomnienia, aby „dbać o słabszych braci”, stosowane przez katolików i luteranów
dążących do uczynienia swych zasad bardziej akceptowalnymi dla świata.
Ów surowy brak wyrozumiałości charakteryzuje zarówno stronę tytułową
traktatu Dencka z 1526 r., jak i gdański obraz Isaaca van den Blocke. Menno
Simons w swoim dziele Prawdziwa wiara chrześcijańska niezachwianej wie-
rze Noego przeciwstawił świat opisany jako „wyniosły, dumny [...], cudzo-
łożny, krwiożerczy [...], niesprawiedliwy, leniwy [...], cielesny i diabelski”62.
Ostrzeżenia przed „lekkomyślnym,
nieokiełznanym życiem”, w którym
„jemy, pijemy, budujemy [...], żenimy
się bez strachu i troski. Grabimy i ciu-
łamy, gromadzimy pieniądz, nierucho-
mości, złoto, srebro i mówimy śmia-
ło w naszych sercach: pokój i wolność
panują, aż do chwili gdy nas zasko-
czy nagła zagłada”63 brzmią u Simon-
sa jak opis lewej części obrazu Przed
potopem. Dwudzielność dzieła Isaa-
ca van den Blocke wyraża radykal-
ne, czarno-białe stanowisko anabap-
tystów i menonitów. Płótno stanowi
więc (oparte na biblijnej opowieści)
menonickie wezwanie do pozostawa-
nia w prawdziwej, mocnej wierze Noego,
a równocześnie stawia oglądającego
w sytuacji, w której musi on dokonać
wyboru. Ma dwie możliwości. Jeśli po-
dąży za przykładem z lewej części, pła-
wiąc się w doczesnych przyjemnościach,
jego życie w nieuchronny sposób zakoń-
II. 12. Kareł van Mander, Przed potopem, 1600, Stadeł
Museum, Frankfurt nad Menem
czy się zagładą podczas Potopu. Jeśli jednak wybierze drogę wskazaną w prawej
scenie i w swoich życiowych wyborach podąży za przykładem Noego, może ocze-
kiwać zbawienia w arce - anabaptystycznej społeczności świętych.
Nie można jednak powiedzieć, że mamy tu do czynienia z dziełem malarza-
- anabaptysty tworzącego anabaptystyczny obraz. Chociaż przynależność Isaaca
van den Blocke do gminy menonickiej była znana64, jego patroni, gdańscy
por. Christoph Bornhauser, Leben und Lehre Menno Simons. Ein Kampfum das Fundament des
Glaubens (etwa 1496-1561), Neunkirchen-Vluyn 1973, s. 113-116.
62 CWMS, s. 345.
63 Ibidem, s. 345.
64 Por. Kobe, Wie mennonitisch war die Danziger Kunstlerfamilie von Błock?, s. 76.
55