DOI article:
Kaczmarska, Karolina: Zespół gmachów sądowych przy ulicy Nowe Ogrody w Gdańsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0153
Znacznie oszczędniej ozdobiono portal wejściowy od strony ulicy Nowe
Ogrody chociaż wspólnie z bocznymi, mniejszymi wejściami i tak tworzył oka-
załe, monumentalne wejście do gmachu sądu. Dwuskrzydłowe drewniane drzwi,
podobnie jak w portalu od strony ulicy Strzeleckiej, zostały ujęte boniowaniem,
u góry zaś wzbogacone półkolistym nadświetlem, wypełnionym dekoracyjną
kratą. Powyżej umieszczono dużych rozmiarów owalny kartusz, flankowany
postaciami półnagich mężczyzn w półleżącej pozie. Na pochodzącym z 2013 r.
rysunku przedstawiającym budynek sądu można dostrzec w polu owego kartusza
herb Królestwa Prus. Niestety, nie wiadomo, czy herb rzeczywiście tam zawisł,
czy był to tylko projekt - żadne zdjęcie z epoki nie jest wystarczająco wyraźne,
aby stwierdzić to z całą pewnością.
Portale bocznych wejść są identyczne i charakteryzują się jeszcze bardziej
ubogą dekoracją niż główny portal środkowy. Znajdujące się tu jednoskrzydłowe
drewniane drzwi otoczono boniowaniem, a na gzymsie koronującym umiesz-
czono płaskorzeźbioną, okazałą kiść owoców, ujętą symetrycznie po obu stro-
nach ornamentem w formie esownicy.
Cokoły fasad od strony ulicy zostały wykonane ze śląskiego granitu
oraz wapienia muszlowego, z kolei w korytarzach zastosowano piaskowiec.
Stropy pomieszczeń znajdujących się w przedniej części bryły wykonano
w konstrukcji żelazno-betonowej, a pozostałe z „pustego kamienia według
metody westfalskiej”.
Architektura gmachu sądu wyraźnie nawiązuje do renesansu północnego,
uznawanego wówczas w Cesarstwie Niemieckim - obok wielu innych - za styl
narodowy31. Pojęcie stylu narodowego narodziło się na początku XIX w.
i nabrało szczególnego znaczenia w niewielkich państwach, które starały się
na nowo zbudować swoją tożsamość narodową, lub w krajach, które aspiro-
wały do odgrywania znaczącej roli w Europie32. Po zjednoczeniu Niemiec
w 1871 r., w obliczu ówczesnej sytuacji politycznej, zaczęto poszukiwać stylu,
który zintegrowałby społeczeństwo oraz reprezentował nowo powstałe mocar-
stwo na arenie międzynarodowej. Jednym z wariantów było odwołanie się
do architektury XV i XVI w., które - zdaniem współczesnych - były „złotym
wiekiem” Niemiec nie tylko pod względem gospodarczym i kulturalnym,
lecz także pod względem pojawiających się wówczas idei humanistycznych,
wpływających korzystnie na rozwój państwa33. Dziewiętnastowieczni myśli-
ciele uznali, że skoro okres ten tak pomyślnie oddziaływał wówczas na przy-
szłość społeczeństwa, to i tym razem zadziała pozytywnie. Ponadto zadbano,
31 Rafał Makała, „Neorenesans północny” jako niemiecki styl narodowy na przełomie XIX
i XX wieku [w:] Recepcja renesansu w XIX i XX wieku. Materiały Sesji SHS, red. Małgorzata
Wróblewska-Markiewicz, Łódź 2003, s. 307-314.
32 Małgorzata Omilanowska, Nacjonalizm a style narodowe w architekturze europejskiej XIX
i początku XX wieku [w:] Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, red. Dariusz Konstan-
tynów, Robert Pasieczny, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 1998, s. 145-155.
33 Makała., „Neorenesanspółnocny”..., s. 309-310.
Zespół
gmachów
sądowych...
147
Ogrody chociaż wspólnie z bocznymi, mniejszymi wejściami i tak tworzył oka-
załe, monumentalne wejście do gmachu sądu. Dwuskrzydłowe drewniane drzwi,
podobnie jak w portalu od strony ulicy Strzeleckiej, zostały ujęte boniowaniem,
u góry zaś wzbogacone półkolistym nadświetlem, wypełnionym dekoracyjną
kratą. Powyżej umieszczono dużych rozmiarów owalny kartusz, flankowany
postaciami półnagich mężczyzn w półleżącej pozie. Na pochodzącym z 2013 r.
rysunku przedstawiającym budynek sądu można dostrzec w polu owego kartusza
herb Królestwa Prus. Niestety, nie wiadomo, czy herb rzeczywiście tam zawisł,
czy był to tylko projekt - żadne zdjęcie z epoki nie jest wystarczająco wyraźne,
aby stwierdzić to z całą pewnością.
Portale bocznych wejść są identyczne i charakteryzują się jeszcze bardziej
ubogą dekoracją niż główny portal środkowy. Znajdujące się tu jednoskrzydłowe
drewniane drzwi otoczono boniowaniem, a na gzymsie koronującym umiesz-
czono płaskorzeźbioną, okazałą kiść owoców, ujętą symetrycznie po obu stro-
nach ornamentem w formie esownicy.
Cokoły fasad od strony ulicy zostały wykonane ze śląskiego granitu
oraz wapienia muszlowego, z kolei w korytarzach zastosowano piaskowiec.
Stropy pomieszczeń znajdujących się w przedniej części bryły wykonano
w konstrukcji żelazno-betonowej, a pozostałe z „pustego kamienia według
metody westfalskiej”.
Architektura gmachu sądu wyraźnie nawiązuje do renesansu północnego,
uznawanego wówczas w Cesarstwie Niemieckim - obok wielu innych - za styl
narodowy31. Pojęcie stylu narodowego narodziło się na początku XIX w.
i nabrało szczególnego znaczenia w niewielkich państwach, które starały się
na nowo zbudować swoją tożsamość narodową, lub w krajach, które aspiro-
wały do odgrywania znaczącej roli w Europie32. Po zjednoczeniu Niemiec
w 1871 r., w obliczu ówczesnej sytuacji politycznej, zaczęto poszukiwać stylu,
który zintegrowałby społeczeństwo oraz reprezentował nowo powstałe mocar-
stwo na arenie międzynarodowej. Jednym z wariantów było odwołanie się
do architektury XV i XVI w., które - zdaniem współczesnych - były „złotym
wiekiem” Niemiec nie tylko pod względem gospodarczym i kulturalnym,
lecz także pod względem pojawiających się wówczas idei humanistycznych,
wpływających korzystnie na rozwój państwa33. Dziewiętnastowieczni myśli-
ciele uznali, że skoro okres ten tak pomyślnie oddziaływał wówczas na przy-
szłość społeczeństwa, to i tym razem zadziała pozytywnie. Ponadto zadbano,
31 Rafał Makała, „Neorenesans północny” jako niemiecki styl narodowy na przełomie XIX
i XX wieku [w:] Recepcja renesansu w XIX i XX wieku. Materiały Sesji SHS, red. Małgorzata
Wróblewska-Markiewicz, Łódź 2003, s. 307-314.
32 Małgorzata Omilanowska, Nacjonalizm a style narodowe w architekturze europejskiej XIX
i początku XX wieku [w:] Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, red. Dariusz Konstan-
tynów, Robert Pasieczny, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 1998, s. 145-155.
33 Makała., „Neorenesanspółnocny”..., s. 309-310.
Zespół
gmachów
sądowych...
147