Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (15.2016)

II. 44. Aino Bach, Chłopiec, 1938,
fot. muis.ee

II. 45. Agathe Veeber, Scena biblijna, 1938, fot. wg Eesti
kunsti ajalugu, Tallinn 2010, t. 5, s. 478

Wymieniał „prostotę”, niekiedy nawet doprowadzoną do „surowości”, oraz
„spokojną wartość, umiarkowanie, szczerość”. W praktyce artystycznej cechy
te ujawniały się m.in. w kolorycie, nie wykraczającym prawie nigdy poza barwy
przyćmione i przygaszone, preferującym zestawienia szarości i tonów brunat-
nych, a także w „dosadnym i wyrazistym” rysunku, nieprzekraczającym jednak
granicy przesady, a także w samej technice - solidnej, opanowanej, pozbawionej
„łatwej wirtuozerii”144.
W wypowiedziach krytyków powtarzało się kilka wątków. Jednym z nich
była odrębność - własne oblicze odróżniające prace Estończyków od dzieł
artystów innych narodowości. Mieczysław Skrudlik z wyczuwalną nutą
zazdrości wychwalał „odrębny charakter współczesnej twórczości estońskiej,
jej indywidualny, narodowy wyraz”, który musi obudzić „głęboki podziw
dla młodej sztuki małego, ale dzielnego narodu”. Za najistotniejszy przejaw
„samodzielności”, „odrębności narodowej” i „tężyzny” sztuki estońskiej uwa-
żał sposób reagowania na prądy zachodnioeuropejskie145. W wypowiedziach
innych autorów spotkać można równie entuzjastyczne opinie: sztuka estońska
osiągnęła poziom europejski „przy zachowaniu pełnej narodowej, rodzimej
oryginalności, co stanowi jej wyraźną cechę i specjalny urok”146, a cechujące
ją odrębność i „duża zwartość” wynikają z „ostrożnego i swoistego” trakto-
wania obcych (w praktyce francuskich) impulsów147. Z jednej strony artyści
144 Wacław Husarski, Sztuka estońska. Wystawa w IPS-ie, „Czas” 1939, nr 124, s. 6.
145 Skrudlik, Współczesna sztuka węgierska i estońska..., s. 9.
146 Stanisław Mazurkiewicz, Życie artystyczne Estonii, „Ilustrowany Kurier Codzienny”
1939, nr 151, s. 6.
147 Kurzawa, Sztuka estońska..., s. 6.

195