DOI article:
Melzacka, Alicja: Architektura w śródmieściu Gdyni po 1989 r. wobec tradycji modernistycznej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0239
międzywojennego. Większość z opisywanych tu budynków w stopniu mniej-
szym lub większym nawiązuje do dziedzictwa architektonicznego miasta, przy
czym najczęściej to fasada ma największe znaczenie, to ona nosi międzywojenną
„maskę”. Dostrzec można stopniową ewolucję form: od imitacji - w projektach
z lat dziewięćdziesiątych, do reinterpretacji - w projektach współczesnych. Część
realizacji znajduje się bliżej jednego bieguna, część - bliżej drugiego, np. hotel
Blick w sposób dużo bardziej dosłowny niż kamienica Moderna nawiązuje
do form międzywojennej kamienicy mieszkalnej. Postmodernizm spopulary-
zował również stosowanie różnorodnych okładzin, zestawianie tradycyjnych
form z nowoczesnymi materiałami oraz wkomponowywanie w fasadę elemen-
tów high-tech40. Podobne rozwiązania widoczne są w gdyńskich realizacjach
łączących tendencję regionalizującą z technologiczną.
Regionalizm krytyczny jest alternatywną wobec postmodernistycznej prak-
tyki kontekstualizacji nowoczesnej architektury41. Według twórcy tego poję-
cia, Kennetha Framptona, architekci nie powinni szukać inspiracji w warstwie
formalnej i stylistycznej miejscowej architektury, ale - jak pisze - „w takich
lokalnych elementach, jak intensywność i jakość lokalnego światła, tektonika
wyprowadzana z lokalnej struktury geologicznej lub topografii działki”42. Tego
typu podejście zaobserwować można m.in. w projekcie Muzeum Miasta Gdyni
i Marynarki Wojennej. Budynek został rozplanowany z uwzględnieniem różnicy
poziomów gruntu. Bryła otwiera się na otaczającą przestrzeń, stanowi jej dopeł-
nienie, a równocześnie rezygnuje z naiwnego naśladownictwa form zastanych.
Jak zauważa Piotr Winskowski, w połowie XX w. nastąpiła zmiana w zakre-
sie związków pomiędzy architekturą a techniką, przejście od „konieczności”
do „uzależnienia”43. Oznacza to, że technika przestała mieć wówczas znaczenie
wyłącznie funkcjonalne, ale stała się dla architektów źródłem inspiracji for-
malnych. Jencks nazywa tendencje panujące w architekturze lat pięćdziesiątych
i sześćdziesiątych „drugą estetyką maszyny” lub „późnym modernizmem”44.
Współcześnie również można zauważyć dążenie do stosowania technologii
nowej generacji - jest to tzw. „trzecia estetyka maszyny”45. Wraz z zanikaniem
ograniczeń natury technicznej kreowanie form zależy w coraz większym stopniu
od inwencji architekta i preferencji dewelopera, czego dowodem są atektoniczne,
„rzeźbiarskie” realizacje dekonstruktywistów. Sławomir Gzell pisze, że „jest
to architektura będąca »dziełem totalnym«, a więc taka, która powtarza się
w wielu miejscach na świecie i nie potrzebuje przy tym uzupełnienia, jakim
Architektura
w śródmieściu
Gdyni...
40 Tarnowski, Transformacje..., s. 22.
41 Kenneth Frampton, W stronę krytycznego regionalizmu: sześć zasad oporu [w:] Teorie
i manifesty..., s. 119-122.
42 Ibidem, s. 121.
43 Piotr Winskowski, Modernizm przebudowany. Inspiracje techniką w architekturze u progu
XXI wieku, Kraków 2000, s. 51.
44 Jencks, Architektura późnego modernizmu..., s. 7-8.
45 Winskowski, Modernizm przebudowany..., s. 174.
239
szym lub większym nawiązuje do dziedzictwa architektonicznego miasta, przy
czym najczęściej to fasada ma największe znaczenie, to ona nosi międzywojenną
„maskę”. Dostrzec można stopniową ewolucję form: od imitacji - w projektach
z lat dziewięćdziesiątych, do reinterpretacji - w projektach współczesnych. Część
realizacji znajduje się bliżej jednego bieguna, część - bliżej drugiego, np. hotel
Blick w sposób dużo bardziej dosłowny niż kamienica Moderna nawiązuje
do form międzywojennej kamienicy mieszkalnej. Postmodernizm spopulary-
zował również stosowanie różnorodnych okładzin, zestawianie tradycyjnych
form z nowoczesnymi materiałami oraz wkomponowywanie w fasadę elemen-
tów high-tech40. Podobne rozwiązania widoczne są w gdyńskich realizacjach
łączących tendencję regionalizującą z technologiczną.
Regionalizm krytyczny jest alternatywną wobec postmodernistycznej prak-
tyki kontekstualizacji nowoczesnej architektury41. Według twórcy tego poję-
cia, Kennetha Framptona, architekci nie powinni szukać inspiracji w warstwie
formalnej i stylistycznej miejscowej architektury, ale - jak pisze - „w takich
lokalnych elementach, jak intensywność i jakość lokalnego światła, tektonika
wyprowadzana z lokalnej struktury geologicznej lub topografii działki”42. Tego
typu podejście zaobserwować można m.in. w projekcie Muzeum Miasta Gdyni
i Marynarki Wojennej. Budynek został rozplanowany z uwzględnieniem różnicy
poziomów gruntu. Bryła otwiera się na otaczającą przestrzeń, stanowi jej dopeł-
nienie, a równocześnie rezygnuje z naiwnego naśladownictwa form zastanych.
Jak zauważa Piotr Winskowski, w połowie XX w. nastąpiła zmiana w zakre-
sie związków pomiędzy architekturą a techniką, przejście od „konieczności”
do „uzależnienia”43. Oznacza to, że technika przestała mieć wówczas znaczenie
wyłącznie funkcjonalne, ale stała się dla architektów źródłem inspiracji for-
malnych. Jencks nazywa tendencje panujące w architekturze lat pięćdziesiątych
i sześćdziesiątych „drugą estetyką maszyny” lub „późnym modernizmem”44.
Współcześnie również można zauważyć dążenie do stosowania technologii
nowej generacji - jest to tzw. „trzecia estetyka maszyny”45. Wraz z zanikaniem
ograniczeń natury technicznej kreowanie form zależy w coraz większym stopniu
od inwencji architekta i preferencji dewelopera, czego dowodem są atektoniczne,
„rzeźbiarskie” realizacje dekonstruktywistów. Sławomir Gzell pisze, że „jest
to architektura będąca »dziełem totalnym«, a więc taka, która powtarza się
w wielu miejscach na świecie i nie potrzebuje przy tym uzupełnienia, jakim
Architektura
w śródmieściu
Gdyni...
40 Tarnowski, Transformacje..., s. 22.
41 Kenneth Frampton, W stronę krytycznego regionalizmu: sześć zasad oporu [w:] Teorie
i manifesty..., s. 119-122.
42 Ibidem, s. 121.
43 Piotr Winskowski, Modernizm przebudowany. Inspiracje techniką w architekturze u progu
XXI wieku, Kraków 2000, s. 51.
44 Jencks, Architektura późnego modernizmu..., s. 7-8.
45 Winskowski, Modernizm przebudowany..., s. 174.
239