DOI article:
Melzacka, Alicja: Architektura w śródmieściu Gdyni po 1989 r. wobec tradycji modernistycznej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0241
formy związane z morzem i budową okrętu, czyli często spotykane we współ-
czesnej architekturze Gdyni imitacje dziobów, ruf, masztów, relingów czy
bulajów. Używam do określenia tej tendencji pojęcia semiotyczna, chociaż,
by dokładniej oddać charakter relacji między formami architektonicznymi a ich
przesłaniem, powinnam raczej zastosować określenie ikoniczna ze względu na to,
że dosłowność tych form nawet u odbiorców nieznających kontekstu denotuje
te same znaczenia51. Oczywiście budynki wykorzystujące ten dosłowny, iko-
niczny system znaków mogą być w dalszym ciągu interpretowane na zasadzie
konotacji. Znający historię miasta odbiorca z łatwością zrozumie nawiązanie
do morskiej przeszłości Gdyni.
Jaskrawym przykładem tendencji semiotycznej w gdyńskiej architekturze
współczesnej jest budynek C.H. Batory, którego część imituje statek. Z kolei
biurowiec City Arcade, oglądany pod odpowiednim kątem, zdradza podo-
bieństwo do okrętu z nadbudówką. Charakterystyczny południowo-wschodni
narożnik Muzeum Marynarki Wojennej wraz z południową elewacją gmachu
budzą podobne, choć nie tak dosłowne skojarzenia.
Przykładem budynku, w którym wyraz znalazły wszystkie trzy opisane ten-
dencje, jest Transatlantyk. Łączy on nawiązania do form modernizmu z lat trzy-
dziestych ze stylizacją high-tech oraz elementami semiotycznymi (umieszczona
na dachu imitacja komina statku z logo inwestora na przedzie). Obiekt ten
jest poza tym ciekawym przykładem stopniowej dekonstrukcji form moder-
nistycznych, co ujawnia się zwłaszcza wtedy, gdy zestawimy go z budynkiem
ZUS-u i biurowcem Alfa Płaza.
Charakter współczesnej architektury gdyńskiej wynika z silnej potrzeby
zaznaczenia tożsamości miasta i utrzymania ciągłości w jego architekturze.
Rzeczywiście, na skutek operowania stosunkowo ograniczoną gamą środków
wyrazu, architektura miasta tworzy spójną całość, co z pewnością jest zaletą
Gdyni. Jednak wielokrotne i często naiwne powtarzanie popularnych, powszech-
nie akceptowalnych wzorców modernizmu należy ocenić jako zjawisko nega-
tywne. Jak napisał Winskowski, „populizm estetyczny, łatwizna, średni poziom
stylistyki i myśli jej towarzyszącej nigdy nie zapewnią rozwoju w jakiejkolwiek
dziedzinie. [...] Takie podejście do działalności społecznej i artystycznej wobec
stałego rozwoju techniki z czasem prowadzi tylko do dalszego rozdźwięku
między dualistycznie ujmowanym światem emocji i intelektu”52. Choć słowa
te dotyczą postmodernizmu, stanowią trafną wskazówkę dla kierunku rozwoju
architektury w Gdyni.
Architektura
w śródmieściu
Gdyni...
York 2000, s. 7, http://www.scribd.com/doc/99626614/Meaning-in-Language-an-Introduction-
-to-Semantics-and-Pragmatics-Oxford-Textbooks-in-Linguistics [dostęp: 23.05.2014].
51 Znaki w ujęciu lingwistycznym dzielą się na ikoniczne oraz arbitralne. Według Charlesa
Peircea te pierwsze są powiązane z ich znaczeniem poprzez podobieństwo, te drugie działają
jedynie na zasadzie pewnej konwencji, zob. http://semiomiks.blogspot.com/2010/10/znak.html
[dostęp: 23.05.2014].
52 Winskowski, Modernizm przebudowany..., s. 71-72.
241
czesnej architekturze Gdyni imitacje dziobów, ruf, masztów, relingów czy
bulajów. Używam do określenia tej tendencji pojęcia semiotyczna, chociaż,
by dokładniej oddać charakter relacji między formami architektonicznymi a ich
przesłaniem, powinnam raczej zastosować określenie ikoniczna ze względu na to,
że dosłowność tych form nawet u odbiorców nieznających kontekstu denotuje
te same znaczenia51. Oczywiście budynki wykorzystujące ten dosłowny, iko-
niczny system znaków mogą być w dalszym ciągu interpretowane na zasadzie
konotacji. Znający historię miasta odbiorca z łatwością zrozumie nawiązanie
do morskiej przeszłości Gdyni.
Jaskrawym przykładem tendencji semiotycznej w gdyńskiej architekturze
współczesnej jest budynek C.H. Batory, którego część imituje statek. Z kolei
biurowiec City Arcade, oglądany pod odpowiednim kątem, zdradza podo-
bieństwo do okrętu z nadbudówką. Charakterystyczny południowo-wschodni
narożnik Muzeum Marynarki Wojennej wraz z południową elewacją gmachu
budzą podobne, choć nie tak dosłowne skojarzenia.
Przykładem budynku, w którym wyraz znalazły wszystkie trzy opisane ten-
dencje, jest Transatlantyk. Łączy on nawiązania do form modernizmu z lat trzy-
dziestych ze stylizacją high-tech oraz elementami semiotycznymi (umieszczona
na dachu imitacja komina statku z logo inwestora na przedzie). Obiekt ten
jest poza tym ciekawym przykładem stopniowej dekonstrukcji form moder-
nistycznych, co ujawnia się zwłaszcza wtedy, gdy zestawimy go z budynkiem
ZUS-u i biurowcem Alfa Płaza.
Charakter współczesnej architektury gdyńskiej wynika z silnej potrzeby
zaznaczenia tożsamości miasta i utrzymania ciągłości w jego architekturze.
Rzeczywiście, na skutek operowania stosunkowo ograniczoną gamą środków
wyrazu, architektura miasta tworzy spójną całość, co z pewnością jest zaletą
Gdyni. Jednak wielokrotne i często naiwne powtarzanie popularnych, powszech-
nie akceptowalnych wzorców modernizmu należy ocenić jako zjawisko nega-
tywne. Jak napisał Winskowski, „populizm estetyczny, łatwizna, średni poziom
stylistyki i myśli jej towarzyszącej nigdy nie zapewnią rozwoju w jakiejkolwiek
dziedzinie. [...] Takie podejście do działalności społecznej i artystycznej wobec
stałego rozwoju techniki z czasem prowadzi tylko do dalszego rozdźwięku
między dualistycznie ujmowanym światem emocji i intelektu”52. Choć słowa
te dotyczą postmodernizmu, stanowią trafną wskazówkę dla kierunku rozwoju
architektury w Gdyni.
Architektura
w śródmieściu
Gdyni...
York 2000, s. 7, http://www.scribd.com/doc/99626614/Meaning-in-Language-an-Introduction-
-to-Semantics-and-Pragmatics-Oxford-Textbooks-in-Linguistics [dostęp: 23.05.2014].
51 Znaki w ujęciu lingwistycznym dzielą się na ikoniczne oraz arbitralne. Według Charlesa
Peircea te pierwsze są powiązane z ich znaczeniem poprzez podobieństwo, te drugie działają
jedynie na zasadzie pewnej konwencji, zob. http://semiomiks.blogspot.com/2010/10/znak.html
[dostęp: 23.05.2014].
52 Winskowski, Modernizm przebudowany..., s. 71-72.
241