DOI Artikel:
Barylewska-Szymánska, Ewa: Działalność architekta Friedricha Fischera (1879-1944) w Gdańsku i Sopocie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.61185#0094
Ewa
Barylewska-
-Szymańska
Architektenvereinigung „Die Arche”), doceniając jego zasługi, zwróciło się
do władz Senatu o zatrzymanie Fischera w Gdańsku14. Ale decyzja była nie-
odwracalna, architekt przyjął już nowe stanowisko spełniające jego naukowe
ambicje i nie zamierzał z niego zrezygnować. Z hanowerską Wyższą Szkołą
Techniczną pozostał związany aż do śmierci - do 19 czerwca 1944 r. W okresie
hanowerskim był nadal czynnym architektem.
Przegląd dokonań Fischera rozpoczniemy się od jego prywatnej działalności
architektonicznej. W 1911 r. odszedł ze służby państwowej i otworzył biuro
architektoniczne, które mieściło się przy ul. Ogarnej (Hundegasse) 6215.
We Wrzeszczu przy ul. Uphagena (Uphagenweg), na rozparcelowanym tere-
nie dawnej podmiejskiej posiadłości gdańskiego patrycjusza Johanna Upha-
gena, architekt zaprojektował kilka domów. Na parceli oznaczonej numerem
16 powstała w 1914 r. willa dla kupca Fritza Bartscha (ił. 1). Fischer był autorem
projektu i nadzorował prace budowlane. Program użytkowy domu był dostoso-
wany do potrzeb zasobnego gdańszczanina. W piwnicy usytuowano kotłownię,
skład węgla i pralnię. Wydzielono tu również mieszkanie dla dozorcy, składa-
jące się z dwóch pokoi, kuchni i ubikacji, jednak w pierwszym etapie odstą-
piono od wykańczania tych wnętrz. Na parterze umieszczono jadalnię, pokój
muzyczny i gabinet pana domu. Znalazła się tu również kuchnia. Piętro mieś-
ciło sypialnię gospodarzy, pokój dziecięcy, dwa pokoje gościnne i służbówkę.
Na poddaszu usytuowano suszarnię.
Jasne, tynkowane elewacje budynku, artykułowane lizenami, pozbawione
są niemal detalu, oś środkową elewacji frontowej akcentuje na parterze ozdobnie
opracowane okno. Od strony ogrodu usytuowano werandę i schody do ogrodu.
Wejście do budynku umieszczono w elewacji bocznej, nad nim znajduje się
balkon. Dom został nakryty wysokim czterospadowym dachem. Na jednej
z elewacji architekt zaprojektował kratkę na pnącze16. Projekt stanowi czytelne
odwołanie do niemieckiej architektury reformy (Reformarchitektur), a w jej
ramach do nurtu „około 1800”17.
14 Berufungen, „Deutsche Bauzeitung” 1925, Jg. 59, nr 14, s. 110.
15 Na pieczątce Fischera, znanej z projektów, widnieje adres biura, zob. Archiwum
Państwowe w Gdańsku, Państwowy Urząd Policji Budowlanej w Gdańsku, sygn. akt 15/2447,
Uphagenweg 16, b.p.
16 Archiwum Państwowe w Gdańsku, Państwowy Urząd Policji Budowlanej w Gdańsku,
sygn. akt 15/2447, Uphagenweg 16, passim.
17 Propagatorem nurtu był architekt Paul Mebes (1872-1938), zob. Paul Mebes, Urn 1800.
Architektur und Handwerk im letzten Jahrhundert ihrer traditionellen Entwicklung, Bd. 1-2, Mün-
chen 1908. Na temat różnych nurtów architektury reformy zob. m.in. Sigrid Hofer, Reformarchi-
tektr 1900-1918. Deutsche Baukünstler auf der Suche nach dem nationalen Stil, Stuttgart-London
2005, passim. Na temat recepcji weimarskiego domu ogrodowego Goethego jako bardzo ważnego
punktu odniesienia dla architektów nurtu reformy, zob. Wolfgang Voigt, Vom Ur-Haus zum Typ.
Paul Schmitthenners deutsches Wohnhaus'und seine Vorbilder [w:] Moderne Architektur in Deutsch-
land 1900 bis 1950. Reform und Tradition, Hg. Vittorio Magnago Lampugnani, Romana Schneider,
Stuttgart [1992], s. 245-247. Przy omawianiu zjawisk architektonicznych początku XX w. Rafał
Makała stosuje polskojęzyczny termin architektura reformy, ukazując wielowątkowość nurtu, zob.
94
Barylewska-
-Szymańska
Architektenvereinigung „Die Arche”), doceniając jego zasługi, zwróciło się
do władz Senatu o zatrzymanie Fischera w Gdańsku14. Ale decyzja była nie-
odwracalna, architekt przyjął już nowe stanowisko spełniające jego naukowe
ambicje i nie zamierzał z niego zrezygnować. Z hanowerską Wyższą Szkołą
Techniczną pozostał związany aż do śmierci - do 19 czerwca 1944 r. W okresie
hanowerskim był nadal czynnym architektem.
Przegląd dokonań Fischera rozpoczniemy się od jego prywatnej działalności
architektonicznej. W 1911 r. odszedł ze służby państwowej i otworzył biuro
architektoniczne, które mieściło się przy ul. Ogarnej (Hundegasse) 6215.
We Wrzeszczu przy ul. Uphagena (Uphagenweg), na rozparcelowanym tere-
nie dawnej podmiejskiej posiadłości gdańskiego patrycjusza Johanna Upha-
gena, architekt zaprojektował kilka domów. Na parceli oznaczonej numerem
16 powstała w 1914 r. willa dla kupca Fritza Bartscha (ił. 1). Fischer był autorem
projektu i nadzorował prace budowlane. Program użytkowy domu był dostoso-
wany do potrzeb zasobnego gdańszczanina. W piwnicy usytuowano kotłownię,
skład węgla i pralnię. Wydzielono tu również mieszkanie dla dozorcy, składa-
jące się z dwóch pokoi, kuchni i ubikacji, jednak w pierwszym etapie odstą-
piono od wykańczania tych wnętrz. Na parterze umieszczono jadalnię, pokój
muzyczny i gabinet pana domu. Znalazła się tu również kuchnia. Piętro mieś-
ciło sypialnię gospodarzy, pokój dziecięcy, dwa pokoje gościnne i służbówkę.
Na poddaszu usytuowano suszarnię.
Jasne, tynkowane elewacje budynku, artykułowane lizenami, pozbawione
są niemal detalu, oś środkową elewacji frontowej akcentuje na parterze ozdobnie
opracowane okno. Od strony ogrodu usytuowano werandę i schody do ogrodu.
Wejście do budynku umieszczono w elewacji bocznej, nad nim znajduje się
balkon. Dom został nakryty wysokim czterospadowym dachem. Na jednej
z elewacji architekt zaprojektował kratkę na pnącze16. Projekt stanowi czytelne
odwołanie do niemieckiej architektury reformy (Reformarchitektur), a w jej
ramach do nurtu „około 1800”17.
14 Berufungen, „Deutsche Bauzeitung” 1925, Jg. 59, nr 14, s. 110.
15 Na pieczątce Fischera, znanej z projektów, widnieje adres biura, zob. Archiwum
Państwowe w Gdańsku, Państwowy Urząd Policji Budowlanej w Gdańsku, sygn. akt 15/2447,
Uphagenweg 16, b.p.
16 Archiwum Państwowe w Gdańsku, Państwowy Urząd Policji Budowlanej w Gdańsku,
sygn. akt 15/2447, Uphagenweg 16, passim.
17 Propagatorem nurtu był architekt Paul Mebes (1872-1938), zob. Paul Mebes, Urn 1800.
Architektur und Handwerk im letzten Jahrhundert ihrer traditionellen Entwicklung, Bd. 1-2, Mün-
chen 1908. Na temat różnych nurtów architektury reformy zob. m.in. Sigrid Hofer, Reformarchi-
tektr 1900-1918. Deutsche Baukünstler auf der Suche nach dem nationalen Stil, Stuttgart-London
2005, passim. Na temat recepcji weimarskiego domu ogrodowego Goethego jako bardzo ważnego
punktu odniesienia dla architektów nurtu reformy, zob. Wolfgang Voigt, Vom Ur-Haus zum Typ.
Paul Schmitthenners deutsches Wohnhaus'und seine Vorbilder [w:] Moderne Architektur in Deutsch-
land 1900 bis 1950. Reform und Tradition, Hg. Vittorio Magnago Lampugnani, Romana Schneider,
Stuttgart [1992], s. 245-247. Przy omawianiu zjawisk architektonicznych początku XX w. Rafał
Makała stosuje polskojęzyczny termin architektura reformy, ukazując wielowątkowość nurtu, zob.
94