DOI article:
Załęska-Kaczko, Jagoda: Nawia̜zania do tradycji budownictwa wiejskiego w architekturze Wolnego Miasta Gdańska w dobie narodowego socjalizmu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.61185#0174
Jagoda Załęska-Kaczko
Gdańsk
ORCID: 0000-0002-7746-2110
Nawiązania do tradycji budownictwa wiejskiego
w architekturze Wolnego Miasta Gdańska w dobie
narodowego socjalizmu
https://doi.org/10.2688 l/porta.2021.20.08
Słowa kluczowe: Wolne Miasto Gdańsk, Sopot, dom podcieniowy, wernakularyzm, NSDAP
Keywords: Free City of Danzig, Zoppot, arcaded house, vernacular architecture, NSDAP
Tradycja zainteresowań badawczych zabudową wiejską Pomorza Gdańskiego
sięga pierwszej połowy XIX w.1 W okresie istnienia Wolnego Miasta Gdańska
(dalej: WMG) historyczne budownictwo wiejskie, w tym domy podcieniowe
i kościoły fachwerkowe w powiatach Gdańskie Wyżyny (Danziger Höhe),
Gdańskie Niziny (Danziger Niederung) i Wielkie Żuławy (Großes Werder) były
przedmiotem pogłębionych analiz historycznych i praktyki konserwatorskiej2.
Otto Kloeppel w publikacji z 1924 r. opisał pochodzenie, strukturę i typy domów
podcieniowych w delcie Wisły i Nogatu3. Viktor Zirkwitz, prywatny asystent
prof. Kloeppla w latach 1923-1927, czynny później jako architekt czerpiący
1 Maciej Prarat, Architektura wiejska w granicach Prus Zachodnich jako przedmiot zainteresowań
naukowych i konserwatorskich do lat 40. XX w., „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznaw-
stwo i Konserwatorstwo” 2014, R. 45, s. 185-221. Por. Bernhard Schmid, Die Denkmalpflege in West-
preußen in den Jahren 1920 bis 1931.17. Bericht an den Ausschuß zur Erforschung und zum Schutze
der Denkmäler in der Provinz Ostpreußen erstattet von Bernhard Schmid Provinzialkonservator für
den Regierungsbezirk Westpreußen, Königsberg 1932; idem, Die Denkmalpflege in Westpreußen in den
Jahren 1932 bis 1935.18. Bericht an den Herrn Oberpräsidenten der Provinz Ostpreußen erstattet von
Bernhard Schmid, Provinzialkonservator für den Regierungsbezirk Westpreußen, Königsberg 1936;
idem, Die Denkmalpflege in Westpreußen in den Jahren 1936 bis 1940. Von Dr. Bernhard Schmid, Pro-
vinzialkonservator für den Regierungsbezirk Westpreußen, Königsberg 1940; Gerard Ciołek, Chałupy
podcieniowe na Pomorzu, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1939, R. 7, nr 2, s. 169-176; idem,
Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce, 1.1-2, Kraków 1984.
2 Erich Volmar, Danzigs Bauwerke und ihre Wiederherstellung. Ein Rechenschaftsbericht der
Baudenkmalpflege, Danzig 1940, s. XVIII-XXXI.
3 Otto Kloeppel, Die bäuerliche Haus-, Hof-, und Siedlungsanlage im Weichsel-Nogat-Delta
[w:] Das Weichsel-Nogat-Delta: Beiträge zur Geschichte seiner landschaftlichen Entwickelung, vor-
geschichtlichen Besiedelung und bäuerlichen Haus- und Hofanlage, Hg. Hugo Bertram, Wolfgang
La Baume, Otto Kloeppel, Danzig 1924, s. 107-207; idem, Die bäuerliche Haus-, Hof-, und Sied-
lungsanlage im Weichsel-Nogat-Delta, Danzig 1924.
174
Gdańsk
ORCID: 0000-0002-7746-2110
Nawiązania do tradycji budownictwa wiejskiego
w architekturze Wolnego Miasta Gdańska w dobie
narodowego socjalizmu
https://doi.org/10.2688 l/porta.2021.20.08
Słowa kluczowe: Wolne Miasto Gdańsk, Sopot, dom podcieniowy, wernakularyzm, NSDAP
Keywords: Free City of Danzig, Zoppot, arcaded house, vernacular architecture, NSDAP
Tradycja zainteresowań badawczych zabudową wiejską Pomorza Gdańskiego
sięga pierwszej połowy XIX w.1 W okresie istnienia Wolnego Miasta Gdańska
(dalej: WMG) historyczne budownictwo wiejskie, w tym domy podcieniowe
i kościoły fachwerkowe w powiatach Gdańskie Wyżyny (Danziger Höhe),
Gdańskie Niziny (Danziger Niederung) i Wielkie Żuławy (Großes Werder) były
przedmiotem pogłębionych analiz historycznych i praktyki konserwatorskiej2.
Otto Kloeppel w publikacji z 1924 r. opisał pochodzenie, strukturę i typy domów
podcieniowych w delcie Wisły i Nogatu3. Viktor Zirkwitz, prywatny asystent
prof. Kloeppla w latach 1923-1927, czynny później jako architekt czerpiący
1 Maciej Prarat, Architektura wiejska w granicach Prus Zachodnich jako przedmiot zainteresowań
naukowych i konserwatorskich do lat 40. XX w., „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznaw-
stwo i Konserwatorstwo” 2014, R. 45, s. 185-221. Por. Bernhard Schmid, Die Denkmalpflege in West-
preußen in den Jahren 1920 bis 1931.17. Bericht an den Ausschuß zur Erforschung und zum Schutze
der Denkmäler in der Provinz Ostpreußen erstattet von Bernhard Schmid Provinzialkonservator für
den Regierungsbezirk Westpreußen, Königsberg 1932; idem, Die Denkmalpflege in Westpreußen in den
Jahren 1932 bis 1935.18. Bericht an den Herrn Oberpräsidenten der Provinz Ostpreußen erstattet von
Bernhard Schmid, Provinzialkonservator für den Regierungsbezirk Westpreußen, Königsberg 1936;
idem, Die Denkmalpflege in Westpreußen in den Jahren 1936 bis 1940. Von Dr. Bernhard Schmid, Pro-
vinzialkonservator für den Regierungsbezirk Westpreußen, Königsberg 1940; Gerard Ciołek, Chałupy
podcieniowe na Pomorzu, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1939, R. 7, nr 2, s. 169-176; idem,
Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce, 1.1-2, Kraków 1984.
2 Erich Volmar, Danzigs Bauwerke und ihre Wiederherstellung. Ein Rechenschaftsbericht der
Baudenkmalpflege, Danzig 1940, s. XVIII-XXXI.
3 Otto Kloeppel, Die bäuerliche Haus-, Hof-, und Siedlungsanlage im Weichsel-Nogat-Delta
[w:] Das Weichsel-Nogat-Delta: Beiträge zur Geschichte seiner landschaftlichen Entwickelung, vor-
geschichtlichen Besiedelung und bäuerlichen Haus- und Hofanlage, Hg. Hugo Bertram, Wolfgang
La Baume, Otto Kloeppel, Danzig 1924, s. 107-207; idem, Die bäuerliche Haus-, Hof-, und Sied-
lungsanlage im Weichsel-Nogat-Delta, Danzig 1924.
174