DOI article:
Szychta-Mielewczyk, Katarzyna: Przekształcenia znaku "Solidarnośc" projektu Jerzego Janiszewskiego w twórczości opozycyjnej lat osiemdziesia̜tych XX w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.61185#0241
Katarzyna Szychta-Mielewczyk
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański
ORCID: 0000-0001-6915-2043
Przekształcenia znaku „Solidarność”
projektu Jerzego Janiszewskiego w twórczości
opozycyjnej lat osiemdziesiątych XX w.1
https://doi.org/10.26881/porta.2021.20.11
Słowa kluczowe: znak „Solidarność”, Jerzy Janiszewski, lata osiemdziesiąte, drugi obieg
wydawniczy, przekształcenia pierwotnych projektów
Keywords: ‘Solidarity’ logo, Jerzy Janiszewski, the 1980s, samizdat, modifications and trans-
formations of the original works
Kiedy znak się upowszechnił, coś się we mnie zmie-
niło. Do tej pory to, co robiłem, było mi zlecane. Po raz
pierwszy przy tym znaku byłem sam dla siebie inspira-
cją. Już nigdy więcej w życiu nie zdarzy mi się coś tak
ważnego2.
Wprowadzenie
Znak „Solidarność” projektu Jerzego Janiszewskiego to jeden z najbardziej
rozpoznawalnych polskich symboli w XX w. Zadziwia więc fakt, że przez dłu-
gie lata nie był poddawany pogłębionym analizom, a w literaturze poświęcano
mu zwykle wzmianki, których objętość nie przekraczała strony3. Dopiero
w ostatnich latach opublikowano dwie prace dotyczące (w całości lub w czę-
ści) kształtu pisma powstałego na bazie znaku „Solidarność”, czyli tzw. soli-
darycy4. Osobną kwestią jest sposób opracowania materiałów, których twórcy
1 Niektóre fragmenty artykułu opierają się na pracy licencjackiej, napisanej pod kierunkiem
dra Jacka Friedricha w Instytucie Historii Sztuki UG.
2 Wypowiedź Jerzego Janiszewskiego, zob. Andrzej Kaczyński, Nasz znak, „Tygodnik Soli-
darność” 1981, nr 1, s. 4.
3 Zob. Jerzy Brukwicki, Grafika „Solidarności” 1980-1989 [w:] Pamięć i uczestnictwo. Wystawa
na jubileusz Sierpnia ’80 i Solidarności. Artystyczny komentarz polskiej rzeczywistości lat 1980-2005,
red. Danuta Godycka, Grażyna Szczęśniak, Gdańsk 2005, s. 47.0 znaku „Solidarność” pisano również
na łamach prasy, zob. Kaczyński, Nasz znak..., s. 4; Roman Daszczyński, Znak, który poznał cały świat,
„Gazeta Wyborcza Trójmiasto”, dodatek „Narodziny Solidarności” 2005, nr 19, s. 3-7.
4 Tomasz Bierkowski, Solidary ca - fenomen komunikacyjny, Katowice 2017; Agata Szyd-
łowska, Od solidarycy do TypoPolo. Typografia a tożsamości zbiorowe w Polsce po roku 1989,
Wrocław 2018.
241
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański
ORCID: 0000-0001-6915-2043
Przekształcenia znaku „Solidarność”
projektu Jerzego Janiszewskiego w twórczości
opozycyjnej lat osiemdziesiątych XX w.1
https://doi.org/10.26881/porta.2021.20.11
Słowa kluczowe: znak „Solidarność”, Jerzy Janiszewski, lata osiemdziesiąte, drugi obieg
wydawniczy, przekształcenia pierwotnych projektów
Keywords: ‘Solidarity’ logo, Jerzy Janiszewski, the 1980s, samizdat, modifications and trans-
formations of the original works
Kiedy znak się upowszechnił, coś się we mnie zmie-
niło. Do tej pory to, co robiłem, było mi zlecane. Po raz
pierwszy przy tym znaku byłem sam dla siebie inspira-
cją. Już nigdy więcej w życiu nie zdarzy mi się coś tak
ważnego2.
Wprowadzenie
Znak „Solidarność” projektu Jerzego Janiszewskiego to jeden z najbardziej
rozpoznawalnych polskich symboli w XX w. Zadziwia więc fakt, że przez dłu-
gie lata nie był poddawany pogłębionym analizom, a w literaturze poświęcano
mu zwykle wzmianki, których objętość nie przekraczała strony3. Dopiero
w ostatnich latach opublikowano dwie prace dotyczące (w całości lub w czę-
ści) kształtu pisma powstałego na bazie znaku „Solidarność”, czyli tzw. soli-
darycy4. Osobną kwestią jest sposób opracowania materiałów, których twórcy
1 Niektóre fragmenty artykułu opierają się na pracy licencjackiej, napisanej pod kierunkiem
dra Jacka Friedricha w Instytucie Historii Sztuki UG.
2 Wypowiedź Jerzego Janiszewskiego, zob. Andrzej Kaczyński, Nasz znak, „Tygodnik Soli-
darność” 1981, nr 1, s. 4.
3 Zob. Jerzy Brukwicki, Grafika „Solidarności” 1980-1989 [w:] Pamięć i uczestnictwo. Wystawa
na jubileusz Sierpnia ’80 i Solidarności. Artystyczny komentarz polskiej rzeczywistości lat 1980-2005,
red. Danuta Godycka, Grażyna Szczęśniak, Gdańsk 2005, s. 47.0 znaku „Solidarność” pisano również
na łamach prasy, zob. Kaczyński, Nasz znak..., s. 4; Roman Daszczyński, Znak, który poznał cały świat,
„Gazeta Wyborcza Trójmiasto”, dodatek „Narodziny Solidarności” 2005, nr 19, s. 3-7.
4 Tomasz Bierkowski, Solidary ca - fenomen komunikacyjny, Katowice 2017; Agata Szyd-
łowska, Od solidarycy do TypoPolo. Typografia a tożsamości zbiorowe w Polsce po roku 1989,
Wrocław 2018.
241