DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Adamek, Tadeusz: Wybrane problemy ikonografii św. Stanisława Biskupa w malarstwie polskim XVII i XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.36974#0040
20
TADEUSZ ADAMEK
Około r. 1647 wykonany został dla klasztoru oo. franciszkanów w Krośnie przez
nieznanego malarza olejny obraz na płótnie znany pod nazwą Święty Stanisław
biskup wskrzesza Piotrawina32 (il. 4.). Jest to scena wielofiguralna i ma po części
charakter symułtaniczno-narracyjny. Cud odbywa się w obecności znacznej grupy
modlącej się szlachty. Podobnie jak w obrazie Drużla i tu dostrzega się tendencję
zmierzającą do ukazania portretowowych cech poszczególnych osób, prawdopodob-
nie członków rodziny fundatora. Naprzeciw św. Stanisława z lewej strony kom-
pozycji stoją Stanisław i Anna Oświęcimowie, mieszczanie krośnieńscy i fundatoro-
wie. W głębi pośrodku na tle krajobrazu widać scenę sądu, na który św. Stanisław
przyprowadza Piotrawina przed oblicze króla. Ponad nią kłęby obłoków z uskrzy-
dlonymi główkami aniołków
W przeszło sto lat później jeden z najwybitniejszych malarzy religijnych XVIII
w. Szymon Czechowicz, wykształcony i artystycznie uformowany w Rzymie w kręgu
uczniów i naśladowców Carla Maratty, twórca o wielkiej kulturze malarskiej i
dobrym wyczuciu przestrzeni, realizował również wielokrotnie temat wskrzeszenia.
Około r. 1756 wykonał dla kościoła farnego w Poznaniu pod wezwaniem św. Sta-
nisława obraz Wskrzeszenie Piotrawina do głównego ołtarza33 (il. 5). Robił wiele
studiów do tego tematu, takich jak rysunek w Rzymie znany z wiedeńskiego mie-
dziorytu Possela, szkice rysunkowe przechowywane w Bibliotece im. Przeździeckich
w Warszawie i Bibliotece im. Wróblewskich w Wilnie, szkice olejne w katedrze na
Wawelu i plebanii kościoła Bożego Ciała w Poznaniu. W r. 1854 kopię obrazu
wykonał Edward Czerników dla kościoła w Buku34, a w XVIII w. jeszcze powstały
kopie ołtarzowe dla kościoła w Gogolewie i kaplicy Skórzewskich w Zaniemyślu
oraz relief w kościele NMPanny w Poznaniu. Czechowicz powtórzył ten temat
w sześciu obrazach olejnych m. in. dla kościołów w Siedlcach, Olesku i Podhor-
cach ’5.
Jest to jedna z najbardziej samodzielnych prac Czechowicza i jednocześnie naj-
bardziej monumentalna kompozycja spośród ikonograficznych wyobrażeń św. Sta-
nisława. Dostrzega się aktualizującą tendencję: wprowadzenie osób w polskich
strojach szlacheckich, nieco tylko zachwianą przez postaci osełedców. Cud nastę-
puje wobec licznej asysty lecz akcja główna dotyczy tylko biskupa, Piotrawina oraz
ministranta, który jest niezwykle wzruszony. Św. Stanisław jest centralną postacią
kompozycji, a na jego złotej kapie skupia się cały blask światła36. Scena jest trochę
teatralna na tle pejzażu, w którym widać antyczną świątynię Westy, podkreślającą
archaizm ujęcia. W swym ogólnym nastroju i wyrazie ikonograficznym obraz Cze-
'2 Sztuka sakralna s. 351 il. 184.
J. Orańska. „Wskrzeszenie Piotrawina" w farze poznańskiej. „Dziennik Poznański" 1933 nr 106;
taż. Szymon Czechowicz 1689-1775. Poznań 1948 s. 76-80; Malarstwo polskie s. 414 n. il. 222; Sztuka
sakralna s. 355 il. 223.
34 Orańska. Szymon Czechowicz s. 77
35 Tamże s. 78.
36 Malarstwo polskie s. 415.
TADEUSZ ADAMEK
Około r. 1647 wykonany został dla klasztoru oo. franciszkanów w Krośnie przez
nieznanego malarza olejny obraz na płótnie znany pod nazwą Święty Stanisław
biskup wskrzesza Piotrawina32 (il. 4.). Jest to scena wielofiguralna i ma po części
charakter symułtaniczno-narracyjny. Cud odbywa się w obecności znacznej grupy
modlącej się szlachty. Podobnie jak w obrazie Drużla i tu dostrzega się tendencję
zmierzającą do ukazania portretowowych cech poszczególnych osób, prawdopodob-
nie członków rodziny fundatora. Naprzeciw św. Stanisława z lewej strony kom-
pozycji stoją Stanisław i Anna Oświęcimowie, mieszczanie krośnieńscy i fundatoro-
wie. W głębi pośrodku na tle krajobrazu widać scenę sądu, na który św. Stanisław
przyprowadza Piotrawina przed oblicze króla. Ponad nią kłęby obłoków z uskrzy-
dlonymi główkami aniołków
W przeszło sto lat później jeden z najwybitniejszych malarzy religijnych XVIII
w. Szymon Czechowicz, wykształcony i artystycznie uformowany w Rzymie w kręgu
uczniów i naśladowców Carla Maratty, twórca o wielkiej kulturze malarskiej i
dobrym wyczuciu przestrzeni, realizował również wielokrotnie temat wskrzeszenia.
Około r. 1756 wykonał dla kościoła farnego w Poznaniu pod wezwaniem św. Sta-
nisława obraz Wskrzeszenie Piotrawina do głównego ołtarza33 (il. 5). Robił wiele
studiów do tego tematu, takich jak rysunek w Rzymie znany z wiedeńskiego mie-
dziorytu Possela, szkice rysunkowe przechowywane w Bibliotece im. Przeździeckich
w Warszawie i Bibliotece im. Wróblewskich w Wilnie, szkice olejne w katedrze na
Wawelu i plebanii kościoła Bożego Ciała w Poznaniu. W r. 1854 kopię obrazu
wykonał Edward Czerników dla kościoła w Buku34, a w XVIII w. jeszcze powstały
kopie ołtarzowe dla kościoła w Gogolewie i kaplicy Skórzewskich w Zaniemyślu
oraz relief w kościele NMPanny w Poznaniu. Czechowicz powtórzył ten temat
w sześciu obrazach olejnych m. in. dla kościołów w Siedlcach, Olesku i Podhor-
cach ’5.
Jest to jedna z najbardziej samodzielnych prac Czechowicza i jednocześnie naj-
bardziej monumentalna kompozycja spośród ikonograficznych wyobrażeń św. Sta-
nisława. Dostrzega się aktualizującą tendencję: wprowadzenie osób w polskich
strojach szlacheckich, nieco tylko zachwianą przez postaci osełedców. Cud nastę-
puje wobec licznej asysty lecz akcja główna dotyczy tylko biskupa, Piotrawina oraz
ministranta, który jest niezwykle wzruszony. Św. Stanisław jest centralną postacią
kompozycji, a na jego złotej kapie skupia się cały blask światła36. Scena jest trochę
teatralna na tle pejzażu, w którym widać antyczną świątynię Westy, podkreślającą
archaizm ujęcia. W swym ogólnym nastroju i wyrazie ikonograficznym obraz Cze-
'2 Sztuka sakralna s. 351 il. 184.
J. Orańska. „Wskrzeszenie Piotrawina" w farze poznańskiej. „Dziennik Poznański" 1933 nr 106;
taż. Szymon Czechowicz 1689-1775. Poznań 1948 s. 76-80; Malarstwo polskie s. 414 n. il. 222; Sztuka
sakralna s. 355 il. 223.
34 Orańska. Szymon Czechowicz s. 77
35 Tamże s. 78.
36 Malarstwo polskie s. 415.