Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne (23.1975)

RECENZJE, KOMUNIKATY

117

w. Mimo pewnych niedociągnięć i usterek dość
jasno rysuje się obraz włókiennictwa, dziedziny
najbliżej związanej z kulturą człowieka i również
tak wzniosłej i ważnej jak architektura, rzeźba czy
malarstwo. Zarys historii włókiennictwa jest jedy-

ną, jak dotąd, opublikowaną pozycją, ujmującą
tak obszerny i różnorodny materiał włókienniczy
w jednym całościowym opracowaniu.
Stanisława Gomuła

ŚW. BONAWENTURA 1274-1974. Yolumen commemorativum anni septies ceniena-
rii a morte S. Bonaventurae Doctoris Seraphici cura et studio Commissionis
Internatiofiałis Bonaventurianae. Grottaferrata (Roma) 1973 ss. XVI+ 276, 128 il.

Przypadająca 15 VII 1974 r. 700-letnia roczni-
ca śmierci św. Bonawentury była okazją do
uczczenia serafickiego doktora księgą pamiątko-
wą. Jest nią 5-tomowy yolumen Centenarii Sancti
Bonavcnturae nakładem Quaracchi. Cztery pierw-
sze tomy omawiają kolejno ikonografię, życie,
myśli i dzieła Bonaventury, a tom V podaje w
systematycznym układzie kompletną bibliografię
świętego.
Tom I poświęcony ikonografii, który ukazał
się w lutym 1973 r. jest opracowany przez znanego
włoskiego historyka sztuki Franceso Petrangelo
Papiniego. Jakkolwiek o szacie zewnętrznej oma-
wianej pozycji zwykło się mówić pod koniec
recenzji, w tym wypadku trudno nie zacząć od tej
właśnie strony, tak silne bowiem jest pierwsze
wrażenie wywołane zetknięciem się z tym dziełem!
Elegancka oprawa, zgrabny format, doskonały
papier, starannie przemyślany układ graficzny, a
przede wszystkim znakomite i liczne reprodukcje
(także barwne) składają się na wysoce estetyczną
całość. Ojcom edytorom należą się słowa uznania i
wdzięczności: U dottore scraffico nclla reffigurazio-
ni degli arlisti wymownie świadczy o ich miłości
dla świętego. W avant-propos Etienne Giłson
podkreślił doniosłość filozoficznego dorobku Bo-
nawentury i głębię jego teologicznych spekulacji,
przy czym szczególnie wyakcentował chryslocen-
tryzm w jego nauce o zbawieniu. Druga przedmo-
wa pióra P. Gerlacha OFMCap jest bezpośrednim
wprowadzeniem do ikonografii Bonawentury.
F.P. Papini omawiając przedstawienia Bona-

wentury w malarstwie, rzeźbie i tzw. sztuce małej
(relikwiarze, drzeworyty itp.) podzielił cały doro-
bek artystyczny dotyczący świętego na trzy części:
I — obejmuje dzieła włoskie, II — także włoskie,
ale znajdujące się w Bagnoregio, miejscu urodzin i
szczególnego kultu Bonayentury1, a III — europej-
skie i amerykańskie. Autor wprowadza czytelnika
w mało znany świat ikonografii bonawenturiań-
skiej, w którym dość często spotyka się dzieła o
nieprzeczuwalnym pięknie i ekspresji, ukazuje
rozwój i przeobrażenia ikonograficzne, a swoim
wszechstronnym komentarzem ułatwia ich zrozu-
mienie. Bonawentura, teolog i mistyk2, nigdy nie
należał do popularnych świętych. Lud, który go
nie znał, nie miał jego podobizn, dlatego też jego
przedstawienia spotyka się prawie wyłącznie w
obiektach przeznaczonych dla zakonów francisz-
kańskich. Tak w życiu jak i w sztuce silniej niż
osobowość Bonawentury oddziaływała jego twór-
czość literacka typu ascetyczno-mistycznego3, stąd
też ikonografia jego w okresie przed kanonizacją
(1482 r.) kształtowała się prawie wyłącznie pod
wpływem jego pism. II dottore scraffico unaocznia
tę prawdę i pokazuje, jak płodny dla sztuki okazał
się zwłaszcza jego traktat Lignum vilae, będący
komentarzem do słów Apokalipsy: „Drzewo życia
rodzące 12 owoców, wydające swój owoc każdego
miesiąca, a liście drzewa służą do uzdrowienia
narodów” (22, 2-3). Artyści XIV i XV w. oczaro-
wani symboliką wykładu Bonawentury stworzyli
urzekająco piękne kompozycje o nieprzemijającej
wartości artystycznej, w których sam Chrystus

Przejawem tego kultu jest między innymi wydawany w Bagnoregio od 1953 r. periodyk „Doctor Scraphicus”.
E. Longpre. Oictionnaire de Spiritualite ascćiicjuc et mystique. T. 1. Paryż 1934 s. 1768-1843.
Wpływ na sztukę wywarły zwłaszcza: hmcrarimn mentis in Deum, Lignum Vitac, De 5 festiritatibus Pueri Je.su. Vitis Mystica i
Meditationes Vilae Jcsu.