Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne (23.1975)

ROCZNI KI HU M ANI STYCZNE
Tam XXIII. zeszyt 5 - 1975

JADWIGA KUCZYŃSKA

WPŁYW WZORÓW ARCHITEKTONICZNYCH NA KOMPOZYCJE
ŚREDNIOWIECZNYCH CHRZCIELNIC KAMIENNYCH

We wszystkich okresach stylowych dostrzega się formalną zależność liturgi-
cznych obiektów sakralnych od architektury kościelnej. Dotyczy to zwłaszcza
ołtarzy, ambon i chrzcielnic. Podporządkowanie się architekturze na przestrzeni
wieków ma odmienny charakter w zależności od terenu, jak i czasu powstania
wspomnianego wyposażenia wnętrza kościoła.
W artykule przedstawione będą związki kamiennych chrzcielnic z architekturą
romańską i gotycką i to zarówno pod względem formy, jak i dekoracji. Przed-
miotem badań będą chrzcielnice zachodniej i północnej Europy z uwzględnieniem
obiektów polskich. Wpływ architektury na konstrukcję kamiennych chrzcielnic miał
charakter inspiracyjny, począwszy od naśladownictwa aż do twórczych rozwiązań
kompozycyjnych.
Odbicie elementów architektonicznych w dekoracji chrzcielnic polegało raczej na
wprowadzaniu gotowych wzorów, kopiowaniu i powielaniu po odpowiedniej ich
stylizacji. Oba te aspekty wymagają więc oddzielnego omówienia.

I. ZWIĄZKI FORM KAMIENNYCH CHRZCIELNIC Z ARCHITEKTURĄ
Na podstawie zebranego materiału fotograficznego chrzcielnic poznanych
zarówno z autopsji, jak i dzięki bogatym zbiorom fototeki CESCM w Poitiers1
spośród chrzcielnic kamiennych, których forma wykazuje związki z architekturą,
wyodrębnić można typ „chrzcielnic architektonicznych”. Dla ich powstania,,
rozwoju i utrwalenia decydującym okazał się okres od X do XII wr. Chrzcielnice
architektoniczne wywodzą się z Francji, gdzie reprezentowane są najliczniej. Dzięki
temu na tych przykładach prześledzić można ich etapy ewolucyjne. Pozwala to na
dokonanie pewnej systematyzacji przez wydzielenie odrębnych, chociaż logicznie
powiązanych ze sobą zespołów.
Pragnę serdecznie podziękować kierownikowi Fototeki Centrę D’Etudęs Superieures de Civi-
lisalion Medievale w Poitiers, Panu Henri Renou za życzliwą pomoc w poznawaniu zbiorów Fototeki.