DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Nocoń, Zygmunt: Kielich z daru Kazimierza Wielkiego w Stopnicy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36974#0079
ROCZNIK! HUMANISTYCZNE
Tom XXIII, zeszyt 5 — 1975 r
KS. ZYGMUNT NOCOŃ
KIELICH Z DARU KAZIMIERZA WIELKIEGO W STOPNICY*
Kielich stopnicki związany jest ściśle z kościołem św. Piotra i Pawła w Stop-
nicy, zbudowanym przez króla Kazimierza Wielkiego, który —jak pisze Długosz —
„to miasto darzył szczególną miłością”. Miał to być jeden z wielu kościołów
wzniesionych przez króla jako ekspiacja za zamordowanie ks. Marcina Baryczki.
Kronikarze informują, że fundowane przez siebie kościoły i klasztory obdarowywał
król „krzyżami, kielichami i księgami według królewskiej wspaniałości w złocie,
srebrze i kosztownościach”* 1. Na stopie kielicha znajduje się napis: Calix Regis
Kazimiri”, a guzy nodusa dekorowane są królewskimi herbami. Uprawnia to do
postawienia tezy o królewskim pochodzeniu kielicha. Nie można jednak określić czy
był on zamawiany specjalnie dla nowo wznoszonego kościoła, czy też król
podarował kielich, który miał już wcześniej. Może też Kazimierz Wielki nakazując
umieścić na ufundowanym kielichu taki właśnie napis pragnął, by potomni
używając królewskiego daru pamiętali o ofiarodawcy2 * 4.
Daty powstania kielicha ściśle określić się nie da. Źródła wspominają tylko o
hermie św. Marii Magdaleny ufundowanej przez króla w tym samym czasie co
kielich. Ma ona napis wskazujący na osobę fundatora, herb i datę 1370 r. Czas
* Artykuł jest streszczeniem rozprawy magisterskiej, napisanej w r. 1973 na seminarium
prowadzonym przez kierownika Katedry Historii Sztuki Kościelnej KUL ks. doc. dra W. Smolenia,
któremu pragnę na tym miejscu wyrazić szczególną wdzięczność. Dziękuję również Panom: doc. drowi T.
Zagrodzkiemu i drowi T. Adamkowi za cenne wskazówki przy pisaniu tej rozprawy.
1 J. Długosz. Senioris canonici Cracoviensis Liber Beneficiorum dioecesis Cracoyiensis. T. 2. W: Joan-
nis Dlugossii Senioris Opera omnia. (Wyd. A. Przeździecki. T. 8. Kraków 1864 s. 441 (dalej Liber Benef.);
Joannis Dlugossii Hisioriae Polonicac Libri XII. T. 3. W: Joannis Dlugossii Senioris Opera omnia. Wyd. A.
Przeździecki. T. 3. Kraków 1876 s. 242-324 (dalej Hist. Pol.)', Joannis de Czarnków Chronicon Polonorum
1333-1384. W: Monumentu Poloniae Historica. Wyd. A. Bielowski. T. 2. Lwów 1872 s. 624 (dalej Mon. Pol ).
2 Najpiękniejsze zachowane dotąd zabytki złotnicze to właśnie — obok stopnickiego — kielichy z
daru króla Kazimierza dla kościoła kanoników regularnych w Trzemesznie z r. 1351 i dla kolegiaty
Wniebowzięcia NMP w Kaliszu z r. 1363, na co wskazują wyraźne napisy fundacyjne. O dewocyjnych
fundacjach króla świadczą również relikwiarze: św. Zygmunta dla katedry w Płocku i św. Marii
Magdaleny dla kościoła w Stopnicy. Zob. A. Bochnak, J. Pagaczewski. Dary złotnicze Kazimierza
Wielkiego dla kościołów polskich. „Rocznik Krakowski” 25:1934 s. 15-18, 24-46, 78-86.
4 — Roczniki Huihanislycznc
Tom XXIII, zeszyt 5 — 1975 r
KS. ZYGMUNT NOCOŃ
KIELICH Z DARU KAZIMIERZA WIELKIEGO W STOPNICY*
Kielich stopnicki związany jest ściśle z kościołem św. Piotra i Pawła w Stop-
nicy, zbudowanym przez króla Kazimierza Wielkiego, który —jak pisze Długosz —
„to miasto darzył szczególną miłością”. Miał to być jeden z wielu kościołów
wzniesionych przez króla jako ekspiacja za zamordowanie ks. Marcina Baryczki.
Kronikarze informują, że fundowane przez siebie kościoły i klasztory obdarowywał
król „krzyżami, kielichami i księgami według królewskiej wspaniałości w złocie,
srebrze i kosztownościach”* 1. Na stopie kielicha znajduje się napis: Calix Regis
Kazimiri”, a guzy nodusa dekorowane są królewskimi herbami. Uprawnia to do
postawienia tezy o królewskim pochodzeniu kielicha. Nie można jednak określić czy
był on zamawiany specjalnie dla nowo wznoszonego kościoła, czy też król
podarował kielich, który miał już wcześniej. Może też Kazimierz Wielki nakazując
umieścić na ufundowanym kielichu taki właśnie napis pragnął, by potomni
używając królewskiego daru pamiętali o ofiarodawcy2 * 4.
Daty powstania kielicha ściśle określić się nie da. Źródła wspominają tylko o
hermie św. Marii Magdaleny ufundowanej przez króla w tym samym czasie co
kielich. Ma ona napis wskazujący na osobę fundatora, herb i datę 1370 r. Czas
* Artykuł jest streszczeniem rozprawy magisterskiej, napisanej w r. 1973 na seminarium
prowadzonym przez kierownika Katedry Historii Sztuki Kościelnej KUL ks. doc. dra W. Smolenia,
któremu pragnę na tym miejscu wyrazić szczególną wdzięczność. Dziękuję również Panom: doc. drowi T.
Zagrodzkiemu i drowi T. Adamkowi za cenne wskazówki przy pisaniu tej rozprawy.
1 J. Długosz. Senioris canonici Cracoviensis Liber Beneficiorum dioecesis Cracoyiensis. T. 2. W: Joan-
nis Dlugossii Senioris Opera omnia. (Wyd. A. Przeździecki. T. 8. Kraków 1864 s. 441 (dalej Liber Benef.);
Joannis Dlugossii Hisioriae Polonicac Libri XII. T. 3. W: Joannis Dlugossii Senioris Opera omnia. Wyd. A.
Przeździecki. T. 3. Kraków 1876 s. 242-324 (dalej Hist. Pol.)', Joannis de Czarnków Chronicon Polonorum
1333-1384. W: Monumentu Poloniae Historica. Wyd. A. Bielowski. T. 2. Lwów 1872 s. 624 (dalej Mon. Pol ).
2 Najpiękniejsze zachowane dotąd zabytki złotnicze to właśnie — obok stopnickiego — kielichy z
daru króla Kazimierza dla kościoła kanoników regularnych w Trzemesznie z r. 1351 i dla kolegiaty
Wniebowzięcia NMP w Kaliszu z r. 1363, na co wskazują wyraźne napisy fundacyjne. O dewocyjnych
fundacjach króla świadczą również relikwiarze: św. Zygmunta dla katedry w Płocku i św. Marii
Magdaleny dla kościoła w Stopnicy. Zob. A. Bochnak, J. Pagaczewski. Dary złotnicze Kazimierza
Wielkiego dla kościołów polskich. „Rocznik Krakowski” 25:1934 s. 15-18, 24-46, 78-86.
4 — Roczniki Huihanislycznc