DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smoleński, Władysław: Legenda Piotrawina w gotyckiej ikonografii św. Stanisława ze Szczepanowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36974#0009
ROZPRAWY
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tora XXIII, zeszyt 5 — 1975
KS. WŁADYSŁAW SMOLEŃ
LEGENDA PIOTRAWINA
W GOTYCKIEJ IKONOGRAEII ŚW. STANISŁAWA ŻE SZCZEPANOWA
Plastyczny cykl wskrzeszenia rycerza Piotra należy do trzech zasadniczych
członów przedstawień św. Stanisława Szczepanowskiego w polskiej sztuce. Najważ-
niejszy z nich i pierwszy czasowo prezentuje pasję św. Stanisława. Inny, występujący
o wiele rzadziej, ilustruje historię kanonizacji świętego. Natomiast epos wskrzesze-
nia Piotra, chociaż dotyczy szczupłego wycinka biografii, występuje często i stanowi
najbardziej charakterystyczną formę ilustracji biskupa Stanisława, a co najważniej-
sze, wskazuje na znak rozpoznawczy świętego w formie atrybutu, przedstawiającego
półpostać komesa Piotra wyłaniającego się z grobu. Dlatego legenda o rycerzu
Piotrze jest oprócz męczeństwa najważniejszym punktem wyjścia do analizy dzieł
sztuki związanych z tym świętym.
Okoliczności śmierci i genezy kultu św. Stanisława stanowiły od dawna przed-
miot zainteresowań polskich historyków1. Tak więc powstały studia nad jego iko-
nografią w polskiej i europejskiej sztuce2. Z legendy o wskrzeszeniu rycerza Piotra
weszły do cyklu plastycznego zakup wsi od rycerza Piotra, jego wskrzeszenie i świa-
dectwo wskrzeszonego przed sądem królewskim.
Geneza legendy piotrawińskiej łączy się z zagadnieniami przedstawień plasty-
cznych z okresu sztuki gotyckiej w Polsce i Europie, pochodzących z pisanej lub
mówionej literatury. Miały one jednak przewagę nad nią przez szerszy kolportaż
treści oraz większe możliwości utrwalenia w świadomości odbiorców ich najważniej-
szych wątków. Przedstawienia^ plastyczne potrafiły bowiem w wielu wypadkach
bardziej sugestywnie eksponować moralizatorskie, taktyczne i ideowe zamierzenia.
W tych wypadkach nie jest ważne, czy ilustrowały wydarzenia historyczne lub
fikcyjne opowiadania.
Szeroką i wyczerpującą bibliografię dotyczącą osoby i kultu św. Stanisława zestawia o R. Gustaw
(iStanisław ze Szczepanowa -(1-1079), biskup krakowski, męczennik, święty. W: Hagiografia Polska.
Słownik bio-bibliograficzny. T. 2. Poznań-Warszawa-Lublin 1972 s. 435-455).
Stan badań z zakresu historii sztuki podaje E. Snieżyńska-Stolot: (Ze studiów nad ikonografią
legendy św. Stanisława Biskupa. „Folia Historiae Artium” 8:1972 s. 161-183). Tematowi temu została
poświęcona sesja naukowa zorganizowana w dniach 20 i 21 XI 1973 r. przez krakowski Wydział
Teologiczny, na której zreferowano i niniejszy artykuł.
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tora XXIII, zeszyt 5 — 1975
KS. WŁADYSŁAW SMOLEŃ
LEGENDA PIOTRAWINA
W GOTYCKIEJ IKONOGRAEII ŚW. STANISŁAWA ŻE SZCZEPANOWA
Plastyczny cykl wskrzeszenia rycerza Piotra należy do trzech zasadniczych
członów przedstawień św. Stanisława Szczepanowskiego w polskiej sztuce. Najważ-
niejszy z nich i pierwszy czasowo prezentuje pasję św. Stanisława. Inny, występujący
o wiele rzadziej, ilustruje historię kanonizacji świętego. Natomiast epos wskrzesze-
nia Piotra, chociaż dotyczy szczupłego wycinka biografii, występuje często i stanowi
najbardziej charakterystyczną formę ilustracji biskupa Stanisława, a co najważniej-
sze, wskazuje na znak rozpoznawczy świętego w formie atrybutu, przedstawiającego
półpostać komesa Piotra wyłaniającego się z grobu. Dlatego legenda o rycerzu
Piotrze jest oprócz męczeństwa najważniejszym punktem wyjścia do analizy dzieł
sztuki związanych z tym świętym.
Okoliczności śmierci i genezy kultu św. Stanisława stanowiły od dawna przed-
miot zainteresowań polskich historyków1. Tak więc powstały studia nad jego iko-
nografią w polskiej i europejskiej sztuce2. Z legendy o wskrzeszeniu rycerza Piotra
weszły do cyklu plastycznego zakup wsi od rycerza Piotra, jego wskrzeszenie i świa-
dectwo wskrzeszonego przed sądem królewskim.
Geneza legendy piotrawińskiej łączy się z zagadnieniami przedstawień plasty-
cznych z okresu sztuki gotyckiej w Polsce i Europie, pochodzących z pisanej lub
mówionej literatury. Miały one jednak przewagę nad nią przez szerszy kolportaż
treści oraz większe możliwości utrwalenia w świadomości odbiorców ich najważniej-
szych wątków. Przedstawienia^ plastyczne potrafiły bowiem w wielu wypadkach
bardziej sugestywnie eksponować moralizatorskie, taktyczne i ideowe zamierzenia.
W tych wypadkach nie jest ważne, czy ilustrowały wydarzenia historyczne lub
fikcyjne opowiadania.
Szeroką i wyczerpującą bibliografię dotyczącą osoby i kultu św. Stanisława zestawia o R. Gustaw
(iStanisław ze Szczepanowa -(1-1079), biskup krakowski, męczennik, święty. W: Hagiografia Polska.
Słownik bio-bibliograficzny. T. 2. Poznań-Warszawa-Lublin 1972 s. 435-455).
Stan badań z zakresu historii sztuki podaje E. Snieżyńska-Stolot: (Ze studiów nad ikonografią
legendy św. Stanisława Biskupa. „Folia Historiae Artium” 8:1972 s. 161-183). Tematowi temu została
poświęcona sesja naukowa zorganizowana w dniach 20 i 21 XI 1973 r. przez krakowski Wydział
Teologiczny, na której zreferowano i niniejszy artykuł.