Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne (23.1975)

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXIII, zeszyt 5 — 1975

STANISŁAWA GOMUŁA

GOTYCKI ORNAT Z UKRZYŻOWANIEM
NA JASNEJ GÓRZE

Sztuka średniowiecznej Polski pozostawiła bogatą spuściznę nie tylko w
dziedzinie architektury, rzeźby i malarstwa, lecz także w dziedzinie haftu, zwłaszcza
kościelnego. Z uwagi na naturalne zużywanie się haftowanych szat liturgicznych
większość w nich została całkowicie zniszczona lub też była zgodnie ze zwyczajem
spalona, przy czym uzyskiwano z nich cenny surowiec, jakim jest srebro i złoto. Do
naszych czasów dotrwała niewielka liczba cennych obiektów bardziej lub mniej
zniszczonych, nie mniej jednak dają one bogaty obraz tej małej a jednocześnie
wielkiej i wspaniałej dziedziny sztuki, jaką jest hafciarstwo.
Jasnogórski ornat jest jednym z niewielu przykładów doskonale zachowanego
haftu średniowiecznego. Co prawda tkanina, z jakiej wykonane są boki ornatu,
pochodzi z XVIII w., ale sam haft kolumny krzyżowej zachował gotycki charakter.
Ornat jasnogórski będący jednym z wzorcowych przykładów późnośredniowieczne-
go haftu wypukłego, nie pozbawionego jednak pewnych tradycji malarskich, nie
doczekał się dotąd żadnego obszerniejszego opracowania. Ten wspaniały obiekt o
znaczeniu nie tylko polskim, ale i europejskim, jest zaledwie wymieniany w szeregu
prac traktujących o polskiej sztuce średniowiecznej w ogóle czy też o hafciarstwie
polskim. Praca niniejsza stanowi pierwszą próbę szerszego i bardziej szczegółowego
opracowania tego zagadnienia.
Wiąże się ona z problematyką wchodzącą w zakres zainteresowań badawczych
Katedry Sztuki Kościelnej KUL. Pracownicy katedry od lat interesują się
zabytkami związanymi z funkcjami kultowymi, a prezentującymi bogate treści
artystyczne i ideowe. Dziełem ich było między innymi zorganizowanie wspólnie z
Instytutem Sztuki PAN i klasztorem oo. paulinów w Częstochowie dwóch sesji
poświęconych zabytkom kultury polskiej na Jasnej Górze, jednej w r. 1969, a drugiej
w 1971 Referaty wygłaszane na wspomnianych sesjach przez licznie zgromadzo-
nych naukowców z kraju i zagranicy wskazały, iż na Jasnej Górze jest niepowtarzal-
ny zespół dzieł sztuki, reprezentujących wysoki poziom artystyczny twórców

1 F Mąk i ma. Sprawozdania z II Sesji Naukowej na Jasnej Górze „Archiwa, Biblioteki t Muzea
Kościelne” 25:1972 s. 239-244