Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne (23.1975)

64

KS. ZYGMUNT NOCOŃ

je tutaj, zmieniając przede wszystkim charakter postaci, które zyskują nie tylko rysy
pewnej ludowo-prowincjonalnej prostoty, ale także monumentalny i nie pozbawio-
ny swoistej siły wyraz.
Sceny przedstawione na plakietkach dekorujących kielich stopnicki, są najbliższe
dziełom miniatorskim wspomnianej szkoły cysterskiej z Lubiąża i posiadają z nimi
najściślejsze analogie. Można je uważać za „uplastycznione” miniatury, wyrażone w
reliefie, przy czym nie jest wykluczony związek tej formy plastycznej z powszechnie
stosowanymi formami pieczęci tak książąt śląskich, jak i królewskich pieczęci tego
czasu60 Bliskie także wydają się elementy formalne ówczesnej rzeźby śląskiej,
prezentowanej w wystroju architektonicznym kościołów wrocławskich (katedra, Św.
Krzyża), a szczególnie w nagrobkach książąt śląskich — we Wrocławiu, Krzeszowie
czy Henrykowie61. Przykładem przedstawienia w plastycznej formie scen występują-
cych w miniatorstwie jest narracyjny cykl dekorujący czarę brązowej chrzcielnicy w
Legnicy z przełomu XIII i XIV w., wykonanej zapewne w warsztacie cysterskiego
opactwa w Lubiążu62
Plakietka ze sceną zwiastowania na kielichu stopnickim w układzie i gestach po-
staci jest podobna do przedstawień witraży z Chartres z połowy XII w., a bardziej
jeszcze w Laon z 2 poł. XIII w., na którym występuje w środku stylizowany wazon z
kwiatami63. Element ten spotykamy w scenie Zwiastowania z poi. XIV w. na obrazie
mistrza kolońskiego w Muzeum Wallraf Richartz w Kolonii. Istnieje więc związek z
twórczością kolońską, chociaż układ postaci jest podobny i do przedstawień ze
śląskich miniatur64.
Boże narodzenie posiada ścisłe analogie w scenie inicjału „P” w graduale z ok.
1260 r., pochodzącym z klasztoru w Kamieńcu65 wykonanym pod wpływami
saskimi. Zdają się je potwierdzać inne dzieła miniatorskie oraz zachowana w Mu-
zeum Schnutgena w Kolonii plakietka z kości słoniowej z 1 ćwierci XII w.66, a także

60 M. Gumowski. Pieczęcie śląskie do końca XIV wieku. W: Historia Śląska od najdawniejszych
czasów do roku 1400. Red. W. Semkowicz. T. 3. Kraków 1936 pieczęcie nr 22, 27, 28, 32, 46, 81;
Pietrusińska, jw. s. 7 nn., F. Piekosiński. Pieczęcie polskie wieków średnich. Doba Piastowska.
Kraków 1899 fig. 200, 209.
61 Sztuka Wrocławia. Praca zbiorowa pod red. T. Broniewskiego i M. Zlata. Wrocław — Warszawa
— Kraków 1967 s. 111 nn. fig. 68-74; J. E. Dutkiewicz. Rzeźba. W: Historia sztuki polskiej. T.l. Sztuka
średniowieczna. Kraków 1962 s. 259 nn. ryc. 158-161; Dobrowolski. Sztuka na Śląsku s. 89 nn, ryc.
36-38; Dobrzeniecki, jw. s. 8-24, 25 n„ 27-29 il. 1, 10, 50, 52, 54.
62 Pietrusińska, jw. s. 3-34; Bochnak, Pagaczewski. Polskie rzemiosło s. 44; Bochnak. Rzemiosło
artystyczne s. 423; Bochnak, Buczkowski, jw s. 11 il. 30; Sztuka polska s. 242 n. il. 1213-1218.
63 A. Michel. Histoire de l’Art. T. 2. Cz. 1 Formation, expansion et evolution de l’Art Gothiąue
Paris 1938 s. 387 fig. 281 T 1 Cz. 2. Des Debouts de l'Art chretien et a la Fin de la Periode Romanę. Paris
1930 s. 787 fig. 422.
64 H. Reiners. Tausend Jahre rheinischer Kunst Bonn 1925 s. 243 fig. 191, Podlacha, jw s. 199-
-202 tabl. LIX; Kloss, jw s. 12-17, 203, fig. 5, Pietrusińska, jw. s. 9; Sztufaa polska s. 271 n il. 858
65 Kloss, jw s. 26. 30. 199 tabl. I. Sztuka polska il 879. 967. 977
66 Fuhrer durch das Sclmutgen Museum s 35. 76 fig 7