Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne (23.1975)

KIELICH Z DARU KAZIMIERZA WIELKIEGO W STOPNICY

65

owalny relief ze sceną Bożego narodzenia z 2 ćwierci XIV w. z kościoła urszulanek
we Wrocławiu, znajdujący się obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym67.
Kompozycja, gesty, duchowy klimat sceny ukrzyżowania na plakiecie kielicha
stopnickiego jest jakby przeniesiony z miniatur, zwłaszcza bliski jest obrazowi
ukrzyżowania w kanonie mszału z ok. 1310 r. z biblioteki klasztoru w Kamieńcu68
(dziś w Bibliotece Uniwersyteckiej — Wrocław IF 366). Można je także zestawić ze
sceną z tympanonu w południowej ścianie prezbiterium kościoła w Trzebnicy.
Możliwe, że artysta znał także ewangeliarz krakowski z lat 1330-1350, jak też jego
miniaturę z Chrystusem na lignum vitae69.
W scenie zmartwychwstania można widzieć kompilację elementów występują-
cych w różnych miniaturach. Wydaje się, że postać Chrystusa na plakiecie kielicha
stopnickiego jest przeniesiona z całostronicowej miniatury na karcie 77v Psalterium
cum calendario klasztoru klarysek we Wrocławiu z r. 130070, chociaż przedstawiona
tu z profilu. Podobne przedstawienie posiada Calendarium perpetuum z 1 poł. XIII
w 71 dzieło północnoturyngskie — dziś w Dreźnie — a także miniatury z klasztoru
cysterskiego w Kamieńcu Ząbkowickim, jak graduał z 3 ćwierci XIII w. oraz anty-
fonarz z Lubiąża z lat 1280-1290n. Układ ciał i zbroje strażników są nieomal takie
same, jak w całostronicowej miniaturze Psalterium nocturnum z Trzebnicy73.
Można wskazać na analogię przedstawień heraldycznych na kielichu stopnickim
z formami stosowanymi w sfragistyce oraz dekoracjach architektonicznych współ-
czesnych im budowli. Istnieje duże podobieństwo orłów z kielicha stopnickiego z
orłami otaczającymi szyję stopy kielicha kaliskiego, a szczególnie z orłem na herbie
zdobiącym hermę św Marii Magdaleny74. Podobny jest także wizerunek orła na
tarczy herbowej umieszczonej prawdopodobnie przez Władysława Łokietka na oku-
ciu pochwy koronacyjnego miecza, zwanego Szczerbcem75, oraz orzeł w herbie
Polski na znacznie już późniejszym roztruchanie wiązanym z królową Jadwigą76 —
dziś w Griines Gewólbe w Dreźnie. Przypuszczać jednak można, że przedstawiony
67 H Braun, E. Wiese. Schlesische Malerei und Plastik des Miltelalters. Kritischer Katalog der
Ausstełlung in Breslau 1926. Leipzig b.r. s. 16 nr 17 a tabl. 12; Reiners, jw. s. 234 fig. 182; E. Rothe.
Buchmalerei aus zwolf Jahrhunderten. Berlin 1966 s. 11.-15, 212, 220, 240 tabl. 47, 48.
68 Kloss, jw s. 196 fig. 36 s. 183 fig. 37, 46.
69 Dobrowolski, Sztuka Krakowa s. 189 ryc. 133.
Kloss, jw s. 210 fig. 22; Sztuka polska s. 272 il. 961; Podlacha, jw. s. 211, 215 ryc. 42
71 Rothe, jw. s. 199, 247 n. tabl. 41
72 Sztuka polska s. 272 il. 907, 966; Kloss, jw. s. 198 fig. 33.
73 Viże s. 203 n. fig. 2; Podlacha, jw s. 206; Sztuka polska s. 271 il. 864.
74 P; jeździecki, Rastawiecki, jw ser. 1 tabl. R; Bochnak, Pagaczewski. Dary s. 78-86 fig.
25-27; ciż. Polskie rzemiosło s. 64-66 fig. 46-48.; Bochnak Rzemiosło artystyczne s. 424; Bochnak,
Buczkowski, jw s. 14 il. 38; Przybyszewski, jw s. 12 n., Do brow ols ki Sztuka Krakowa s. 199
5 M Gumowski. Szczerbiec polski miecz koronacyjny „Małopolskie Studia Historyczne” 2:1959
z 2/3 s 14; Sztuka polska s 281 il. 1062; Bochnak. Rzemiosło artystyczne s. 140 ryc. 84.
76 Sokołowski, jw s. 28 n tabl I, Bochnak, Pagaczewski Polskie rzemiosło s. 69 n.,
Bochnak. Rzemiosło artystyczne s 426, Bochnak, Buczkowski, jw s. Mil. 41, Przybyszewski, jw
s K n.. Dobrowolski Sztuka Krakowa s 199; Sztuka w Krakowie s. 181 n nr 194 il 38

koczniki Humanistyczna