DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Koziejowski, Wojciech: Romański charakter stylowy architektury wieży na Zamku w Lublinie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.36974#0183
ROMAŃSKI CHARAKTER ARCHITEKTURY WIEŻY NA ZAMKU W LUBLINIE
109
w rejonie środkowej Łaby13 przedstawione wyniki badań oraz zestawiony materiał
ikonograficzny sugestywnie wskazują na kierunek inspiracji dla budowniczego
wieży na zamku lubelskim. W wieżach grodów (zamków) w rejonie Magdeburga,
Halle, sięgających swymi tradycjami do czasów karolińskich, a nawet wcześniej-
szych, dostrzega się podobny program wynikający z ich funkcji i znaczenia w
grodzie. Ostatnie kondygnacje wież mają bardzo często przeźroczowe opracowanie
okien (il. 9), co świadczy o akcentowaniu również ich funkcji rezydencjonalnych na
równi z obronnymi; dobitnie to ilustruje wieża lubelskiego grodu.
ZAKOŃCZENIE
Trudno sformułować rodowód lubelskiej wieży, ale już w tej chwili dostępny ma-
teriał pozwala dostrzec związki tej architektury z architekturą zachodniej Europy,
która sięgała swymi wpływami aż na Ruś. Polska przejmowała jej cechy będąc
niejako pośrednikiem w jej oddziaływaniu na Wschodzie. Jak też adoptowała formy
i często na swój sposób przetwarzała zgodnie ze swymi warunkami lokalnymi.
Rzuty i przekroje wież z rejonu Chełma (il. 8) i z Kamieńca Litewskiego, na
które się powszechnie powoływano w orzekaniu autorstwa wieży w Lublinie,
odbiegają w zasadniczy sposób od charakteru lubelskiej (il. 12). Zwłaszcza
imponujące w swym programie spiralne ukształtowanie klatki schodowej w
lubelskim obiekcie organicznie związane z ceglanym późnoromańskim programem
budowli w zasadniczy sposób wyodrębnia ten obiekt. Znajduje ona analogie do niej
bardziej na zachód od siebie. Na charakter obronno-rezydencjonalny duży wpływ
miał wiele wcześniej sformułowany program takiej budowli w grodach zachodnioeu-
ropejskich funkcjonujących wtedy, gdy na Wschodzie mogły powstać umocnienia
nieporównywalne z racji swego historycznego archaizmu.
Przeświadczenie o przejęciu tej formy z Zachodu upoważnia do datowania
budowli według analizy porównawczej względem stopnia rozwoju form stylowych
występujących dość licznie w wieży lubelskiej. Ceglane biforium z kamienną
kolumienką, wewnętrzne opracowanie wnęki tego przeźrocza w postaci użycia
profilowanych cegieł i kamiennych archiwolt przechodzących w trójłuki koniczyno-
we oraz powszechne występowanie dość*.regularnego wątku wendyjskiego upowa-
żniają do określenia czasu powstania tej budowli na poi. XIII w.
Napięta sytuacja militarna i walki o te tereny zapewne spowodowały, że gród
lubelski otrzymał tak wcześnie monumentalną budowlę całkowicie murowaną,
wcześniej niż inne nawet znaczniejsze grody bardziej na zachód, ale też i jego rola
była w tym czasie większa. Panujący wtedy w dzielnicy krakowsko-sandomierskiej
książę Bolesław Wstydliwy po zniszczeniach w r. 1240 umocnił Wawel. Aspiracje
13 B. J. Mrousek. Wyniki badań nad grodami w rejonie środkowej Łaby. „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki” 5:1960 z. 3.
109
w rejonie środkowej Łaby13 przedstawione wyniki badań oraz zestawiony materiał
ikonograficzny sugestywnie wskazują na kierunek inspiracji dla budowniczego
wieży na zamku lubelskim. W wieżach grodów (zamków) w rejonie Magdeburga,
Halle, sięgających swymi tradycjami do czasów karolińskich, a nawet wcześniej-
szych, dostrzega się podobny program wynikający z ich funkcji i znaczenia w
grodzie. Ostatnie kondygnacje wież mają bardzo często przeźroczowe opracowanie
okien (il. 9), co świadczy o akcentowaniu również ich funkcji rezydencjonalnych na
równi z obronnymi; dobitnie to ilustruje wieża lubelskiego grodu.
ZAKOŃCZENIE
Trudno sformułować rodowód lubelskiej wieży, ale już w tej chwili dostępny ma-
teriał pozwala dostrzec związki tej architektury z architekturą zachodniej Europy,
która sięgała swymi wpływami aż na Ruś. Polska przejmowała jej cechy będąc
niejako pośrednikiem w jej oddziaływaniu na Wschodzie. Jak też adoptowała formy
i często na swój sposób przetwarzała zgodnie ze swymi warunkami lokalnymi.
Rzuty i przekroje wież z rejonu Chełma (il. 8) i z Kamieńca Litewskiego, na
które się powszechnie powoływano w orzekaniu autorstwa wieży w Lublinie,
odbiegają w zasadniczy sposób od charakteru lubelskiej (il. 12). Zwłaszcza
imponujące w swym programie spiralne ukształtowanie klatki schodowej w
lubelskim obiekcie organicznie związane z ceglanym późnoromańskim programem
budowli w zasadniczy sposób wyodrębnia ten obiekt. Znajduje ona analogie do niej
bardziej na zachód od siebie. Na charakter obronno-rezydencjonalny duży wpływ
miał wiele wcześniej sformułowany program takiej budowli w grodach zachodnioeu-
ropejskich funkcjonujących wtedy, gdy na Wschodzie mogły powstać umocnienia
nieporównywalne z racji swego historycznego archaizmu.
Przeświadczenie o przejęciu tej formy z Zachodu upoważnia do datowania
budowli według analizy porównawczej względem stopnia rozwoju form stylowych
występujących dość licznie w wieży lubelskiej. Ceglane biforium z kamienną
kolumienką, wewnętrzne opracowanie wnęki tego przeźrocza w postaci użycia
profilowanych cegieł i kamiennych archiwolt przechodzących w trójłuki koniczyno-
we oraz powszechne występowanie dość*.regularnego wątku wendyjskiego upowa-
żniają do określenia czasu powstania tej budowli na poi. XIII w.
Napięta sytuacja militarna i walki o te tereny zapewne spowodowały, że gród
lubelski otrzymał tak wcześnie monumentalną budowlę całkowicie murowaną,
wcześniej niż inne nawet znaczniejsze grody bardziej na zachód, ale też i jego rola
była w tym czasie większa. Panujący wtedy w dzielnicy krakowsko-sandomierskiej
książę Bolesław Wstydliwy po zniszczeniach w r. 1240 umocnił Wawel. Aspiracje
13 B. J. Mrousek. Wyniki badań nad grodami w rejonie środkowej Łaby. „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki” 5:1960 z. 3.