DOI Artikel:
Kornecki, Marian: Gerarda Seghersa "Św. Sebastian" w Polsce: przyczynek do problemu zapożyczeń, adaptacji i aktualizacji barokowych kompozycji malarskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0067
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom’ XXXV, zeszyt 4 — 1987.
MARIAN KORNECKI
GERARDA SEGHERSA „ ŚW. SEBASTIAN” W POLSCE
PRZYCZYNEK DO PROBLEMU ZAPOŻYCZEŃ, ADAPTACJI I AKTUALIZACJI
BAROKOWYCH KOMPOZYCJI MALARSKICH
Obraz Męczeństwa św. Sebastiana w kościele Kamedułów na Bielanach
pod Krakowem stosunkowo wcześnie znalazł się w orbicie zainteresowań
historyków sztuki (il. 1). Niezaprzeczone walory malarskie, a zarazem
ewidentne powiązanie dzieła z mecenatem Stanisława Lubomirskiego, upa-
miętniającego współfundację bielańskiego eremu przez ojca — Sebastiana,
jednego z najznamienitszych przedstawicieli rodu i twórcę jego potęgi,
sugerowało przypisanie dzieła nieznanemu wprawdzie, ale wybitnemu artyście,
w którym dopatrywano się włoskiego pochodzenia lub co najmniej włoskich
inspiracji1. Wydawało się to tym bardziej uzasadnione, że realizatorami
fundacji byli w znacznej mierze architekci i rzemieślnicy włoscy. Wcześnie
również obraz wprowadzony został do syntetycznego zarysu dziejów malar-
stwa w Polsce2. Jednakże nie dostrzeżono wówczas zależności kompozycji od
pierwowzoru pędzla antwerpskiego malarza Gerarda Seghersa3, chociaż został
on rozpowszechniony przekazem graficznym, nie należącym zresztą do uni-
katów także w zbiorach polskich4. Ostatecznie konfrontacja grafiki z ory-
ginałem znajdującym się w zbiorach w Wielkiej Brytanii przeprowadzona
1 S. Tomkowie z. Powiat Krakowski. Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej II.
Kraków 1906 s. 7, 27, tab. IV. O realizacji fundacji bielańskiej zob.: J. Gajęwski. Kościół
i klasztor Kamedułów na Bielanach pod Krakowem w świetle materiałów archiwalnych. BHS 38:
1976 nr 4 s. 374-377.
2 F. Kopera. Dzieje malarstwa w Polsce. T. 2: Malarstwo w Polsce od XVI do XVIII wieku.
Kraków 1926 s. 206, il. 200.
3 Gerard Seghers ur. w Antwerpii w 1591 r., zm. w 1651 r. Byl uczniem Abrahama Janssensa.
W latach 1611-1621 przebywał i pracował we Włoszech, później w Antwerpii. W okresie włoskim
pozostawał pod wpływami Caravaggia, od połowy lat dwudziestych Rubensa.
4 Miedzioryt Pawła Pontiusa (1603-1658) według obrazu Seghersa został zadedykowany
przez niego Jerzemu Chamberlainowi, biskupowi Ypres, zm. w 1634 r. Data ta jest dla nas o tyle
ważna, że stanowi przyczynek do dociekań mających na celu ustalenie czasu powstania
pierwowzoru. Miedzioryt — jak wynika z dedykacji — został sporządzony według niedawno
wykonanego oryginału. Zatem zarówno wymalowanie obrazu, jak i sporządzenie miedziorytu
przypaść musi na lata poprzedzające śmierć biskupa, a więc zapewne ok. 1630 r. — Jeden
z polskich egzemplarzy grafiki znajduje się w Gabinecie Rycin PAN w Krakowie.
Tom’ XXXV, zeszyt 4 — 1987.
MARIAN KORNECKI
GERARDA SEGHERSA „ ŚW. SEBASTIAN” W POLSCE
PRZYCZYNEK DO PROBLEMU ZAPOŻYCZEŃ, ADAPTACJI I AKTUALIZACJI
BAROKOWYCH KOMPOZYCJI MALARSKICH
Obraz Męczeństwa św. Sebastiana w kościele Kamedułów na Bielanach
pod Krakowem stosunkowo wcześnie znalazł się w orbicie zainteresowań
historyków sztuki (il. 1). Niezaprzeczone walory malarskie, a zarazem
ewidentne powiązanie dzieła z mecenatem Stanisława Lubomirskiego, upa-
miętniającego współfundację bielańskiego eremu przez ojca — Sebastiana,
jednego z najznamienitszych przedstawicieli rodu i twórcę jego potęgi,
sugerowało przypisanie dzieła nieznanemu wprawdzie, ale wybitnemu artyście,
w którym dopatrywano się włoskiego pochodzenia lub co najmniej włoskich
inspiracji1. Wydawało się to tym bardziej uzasadnione, że realizatorami
fundacji byli w znacznej mierze architekci i rzemieślnicy włoscy. Wcześnie
również obraz wprowadzony został do syntetycznego zarysu dziejów malar-
stwa w Polsce2. Jednakże nie dostrzeżono wówczas zależności kompozycji od
pierwowzoru pędzla antwerpskiego malarza Gerarda Seghersa3, chociaż został
on rozpowszechniony przekazem graficznym, nie należącym zresztą do uni-
katów także w zbiorach polskich4. Ostatecznie konfrontacja grafiki z ory-
ginałem znajdującym się w zbiorach w Wielkiej Brytanii przeprowadzona
1 S. Tomkowie z. Powiat Krakowski. Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej II.
Kraków 1906 s. 7, 27, tab. IV. O realizacji fundacji bielańskiej zob.: J. Gajęwski. Kościół
i klasztor Kamedułów na Bielanach pod Krakowem w świetle materiałów archiwalnych. BHS 38:
1976 nr 4 s. 374-377.
2 F. Kopera. Dzieje malarstwa w Polsce. T. 2: Malarstwo w Polsce od XVI do XVIII wieku.
Kraków 1926 s. 206, il. 200.
3 Gerard Seghers ur. w Antwerpii w 1591 r., zm. w 1651 r. Byl uczniem Abrahama Janssensa.
W latach 1611-1621 przebywał i pracował we Włoszech, później w Antwerpii. W okresie włoskim
pozostawał pod wpływami Caravaggia, od połowy lat dwudziestych Rubensa.
4 Miedzioryt Pawła Pontiusa (1603-1658) według obrazu Seghersa został zadedykowany
przez niego Jerzemu Chamberlainowi, biskupowi Ypres, zm. w 1634 r. Data ta jest dla nas o tyle
ważna, że stanowi przyczynek do dociekań mających na celu ustalenie czasu powstania
pierwowzoru. Miedzioryt — jak wynika z dedykacji — został sporządzony według niedawno
wykonanego oryginału. Zatem zarówno wymalowanie obrazu, jak i sporządzenie miedziorytu
przypaść musi na lata poprzedzające śmierć biskupa, a więc zapewne ok. 1630 r. — Jeden
z polskich egzemplarzy grafiki znajduje się w Gabinecie Rycin PAN w Krakowie.