DOI Artikel:
Kornecki, Marian: Gerarda Seghersa "Św. Sebastian" w Polsce: przyczynek do problemu zapożyczeń, adaptacji i aktualizacji barokowych kompozycji malarskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0069
GERARDA SEGHERSA „ŚW. SEBASTIAN" W POLSCE
67
została przez I.W. Linnik* * * * 5, której obraz bielański był również znany. W tym
czasie współzależność ta była dostrzeżona także w Polsce, choć pierwsze
wzmianki na ten temat opublikowano później. Tak więc sprawa atrybucji
pierwowzoru — bo sam twórca świetnego zresztą egzemplarza polskiego nadal
pozostaje anonimowy — została rozstrzygnięta, a sam problem odwzorowań
i niektórych dalszych powiązań z malarstwem lokalnym też został niebawem
trafnie skrótowo zarysowany przez Andrzeja Ryszkiewicza na tle polskiego
malarstwa doby baroku6.
W latach po drugiej wojnie światowej, w miarę wzrostu zainteresowań
polskim malarstwem barokowym oraz w miarę postępu inwentaryzacji nie
znanych uprzednio i nie publikowanych dzieł malarstwa, zwłaszcza w ośrod-
kach prowincjonalnych, zwrócono baczniejszą uwagę na problemy zarówno
warsztatu malarza, zawodowego, jak i na tendencje odzwierciedlające idee
nurtujące społeczeństwo i znajdujące swój wyraz niekoniecznie tylko w arty-
stycznym wymiarze. Obszerniej w swoim czasie problematyką tą zajął się
W. Tomkiewicz, m.in. w studium poświęconym aktualizmowi i aktualizacji
w malarstwie polskim XVII w.7 W dziedzinie zaś badań nad warsztatową
stroną działalności malarzy cechowych nowsze badania przyniosły bogatą
dokumentację praktyki odwzorowań, kopiowania, zapożyczeń i innych form
przenoszenia kompozycji w całości bądź fragmentach oraz roli, jaką w tej
mierze odgrywała grafika, podobnie jak miało to miejsce w okresie schył-
kowym malarstwa tablicowego8. W dziedzinie malarstwa religijnego dochodził
ponadto szczególnie silny w okresie potrydenckim wątek kultowy, przyczy-
niający się do fenomenu kontynuacji wybranych typów ikonograficznych9.
Tak więc kolejne konfrontacje dzieł współzależnych nie mają dziś już tej
atrakcyjnej świeżości, pozostają niemniej niejako obowiązkowym etapem
analizy poszczególnych dzieł na drodze zmierzającej ku właściwej. atrybucji
i ocenie. Rezultaty tego rodzaju konfrontacji mogą stanowić i stanowią ważny
element obrazu sztuki, rzucając światło na wątki ideowe i realia historyczne,
s Wnow ■opredelonnye kartiny Gerarda Zegersa. „Trudy Gosudarstwiennogo Ermitaża” I.
Moskwa 1956 s. 167-177. Oryginał znajdował się w kolekcji prywatnej — zob.: Catalogue of the
Petworth Collection of pictures in the posession of Lord Leeonfield by C.H. Collins Baker. London
1920 nr 601 (tamże błędna atrybucja) — cyt. za: Linnik (jw.). Pierwotnie obraz zapewne należał
do rodziny Chamberlain. Trzeba tu również dodać, że Linnik przypisała Seghersowi jeszcze drugi
analogiczny obraz, przechowywany w leningradzkim Ermitażu (zob. tamże s. 167 n.).
6 Noty katalogu nr 190-192 w: M. Walicki, W. Tomkiewicz, A. Ryszkiewicz.
Malarstwo polskie. Manieryzm — barok. Warszawa 1971 s. 398-399.
7 Aktualizm i aktualizacja w malarstwie polskim XVII wieku. BHS 13: 1951 nr 1 s. 55-94; nr 2
s. 5-46; tenże. Pędzlem rozmaitym. Malarstwo okresu Wazów w Polsce. Warszawa 1970 s. 49-
100.
8 A.M. Olszewski. Pierwowzory graficzne póżnogotyckiej sztuki małopolskiej. Ossolineum
1975.
9 Por. też: J.S. Pasierb. Kościół a sztuka po Soborze Trydenckim. „Więź” 27: 1984 nr 8(310)
s. 35-49.
67
została przez I.W. Linnik* * * * 5, której obraz bielański był również znany. W tym
czasie współzależność ta była dostrzeżona także w Polsce, choć pierwsze
wzmianki na ten temat opublikowano później. Tak więc sprawa atrybucji
pierwowzoru — bo sam twórca świetnego zresztą egzemplarza polskiego nadal
pozostaje anonimowy — została rozstrzygnięta, a sam problem odwzorowań
i niektórych dalszych powiązań z malarstwem lokalnym też został niebawem
trafnie skrótowo zarysowany przez Andrzeja Ryszkiewicza na tle polskiego
malarstwa doby baroku6.
W latach po drugiej wojnie światowej, w miarę wzrostu zainteresowań
polskim malarstwem barokowym oraz w miarę postępu inwentaryzacji nie
znanych uprzednio i nie publikowanych dzieł malarstwa, zwłaszcza w ośrod-
kach prowincjonalnych, zwrócono baczniejszą uwagę na problemy zarówno
warsztatu malarza, zawodowego, jak i na tendencje odzwierciedlające idee
nurtujące społeczeństwo i znajdujące swój wyraz niekoniecznie tylko w arty-
stycznym wymiarze. Obszerniej w swoim czasie problematyką tą zajął się
W. Tomkiewicz, m.in. w studium poświęconym aktualizmowi i aktualizacji
w malarstwie polskim XVII w.7 W dziedzinie zaś badań nad warsztatową
stroną działalności malarzy cechowych nowsze badania przyniosły bogatą
dokumentację praktyki odwzorowań, kopiowania, zapożyczeń i innych form
przenoszenia kompozycji w całości bądź fragmentach oraz roli, jaką w tej
mierze odgrywała grafika, podobnie jak miało to miejsce w okresie schył-
kowym malarstwa tablicowego8. W dziedzinie malarstwa religijnego dochodził
ponadto szczególnie silny w okresie potrydenckim wątek kultowy, przyczy-
niający się do fenomenu kontynuacji wybranych typów ikonograficznych9.
Tak więc kolejne konfrontacje dzieł współzależnych nie mają dziś już tej
atrakcyjnej świeżości, pozostają niemniej niejako obowiązkowym etapem
analizy poszczególnych dzieł na drodze zmierzającej ku właściwej. atrybucji
i ocenie. Rezultaty tego rodzaju konfrontacji mogą stanowić i stanowią ważny
element obrazu sztuki, rzucając światło na wątki ideowe i realia historyczne,
s Wnow ■opredelonnye kartiny Gerarda Zegersa. „Trudy Gosudarstwiennogo Ermitaża” I.
Moskwa 1956 s. 167-177. Oryginał znajdował się w kolekcji prywatnej — zob.: Catalogue of the
Petworth Collection of pictures in the posession of Lord Leeonfield by C.H. Collins Baker. London
1920 nr 601 (tamże błędna atrybucja) — cyt. za: Linnik (jw.). Pierwotnie obraz zapewne należał
do rodziny Chamberlain. Trzeba tu również dodać, że Linnik przypisała Seghersowi jeszcze drugi
analogiczny obraz, przechowywany w leningradzkim Ermitażu (zob. tamże s. 167 n.).
6 Noty katalogu nr 190-192 w: M. Walicki, W. Tomkiewicz, A. Ryszkiewicz.
Malarstwo polskie. Manieryzm — barok. Warszawa 1971 s. 398-399.
7 Aktualizm i aktualizacja w malarstwie polskim XVII wieku. BHS 13: 1951 nr 1 s. 55-94; nr 2
s. 5-46; tenże. Pędzlem rozmaitym. Malarstwo okresu Wazów w Polsce. Warszawa 1970 s. 49-
100.
8 A.M. Olszewski. Pierwowzory graficzne póżnogotyckiej sztuki małopolskiej. Ossolineum
1975.
9 Por. też: J.S. Pasierb. Kościół a sztuka po Soborze Trydenckim. „Więź” 27: 1984 nr 8(310)
s. 35-49.