DOI Artikel:
Widacka, Hanna: Ryciny polskie Josefa Antona Kappellera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0193
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
HANNA WIDACKA
RYCINY POLSKIE JOSEFA ANTONA KAPPELLERA
Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII w. pojawili
się w Warszawie dwaj artyści, których nazwiska zapisały się najświetniej
w historii grafiki polskiej czasów Stanisława Augusta. Są to Friedrich John
(1769— 1843^ i niewiele odeń starszy Josef Anton Kappeller (1761-1806).
Wypełnili oni dotkliwą lukę, która powstała w tutejszym środowisku arty-
stycznym po wyjeździe ze stolicy utalentowanego rytownika Gottfrieda
Prixnera (1784 r.) i zgonie (prawdopodobnie po 1786 r.) Gottloba Jakoba
Marstallera, należącego do najlepszych sztycharzy stanisławowskich.
Josef Anton Kappeller1, Tyrolczyk, urodzony w Imst, przybył do Polski z
Wiednia ok. 1788 r., zaangażowany jako nauczyciel domowy przez Antoniego
Barnabę i Teklę Jabłonowskich. Najprawdopodobniej stało się to za pośred-
nictwem posła polskiego w Wiedniu, Franciszka Ksawerego Woyny, którego
żoną była rodzona siostra Jabłonowskiej, Teresa z Czapliców2. Rytownik
zamieszkał w Warszawie i szybko zasymilował się z otoczeniem. Utrzymywał
ożywione kontakty z artystyczną socjetą: Zygmuntem Voglem, Karolem
Michałem Gróllem, Josefem Grassim i wspomnianym już Johnem; przyjaźnił
się z rodziną architekta Fryderyka Lessla. Związany był z kręgami patrio-
tycznymi; brał podobno udział w insurekcji kościuszkowskiej, walcząc jako
prosty żołnierz w obronie oblężonej Warszawy3. Miał wtedy poznać osobiście
Naczelnika, do którego odnosił się potem z najgłębszą czcią4.
1 Najnowsze informacje o nim zob. w biogramach artysty autorstwa A. Ryszkiewicza
w Polskim słowniku biograficznym (T. 12. Wrocław 1966-1967 s. 5 — dalej cyt.: PSB) i w Słowniku
artystów polskich i obcych w Polsce działających (T. 3. Wrocław 1979 s. 358 — dalej cyt.: SAP).
2 Wiadomo, że tenże Woyna zaproponował w Wiedniu Josefowi Grassiemu, być może w
imieniu króla, przeniesienie się do Polski. Grassi związał się również z domem Jabłonowskich;
uczył córkę księżnej Tekli, Teresę, rysunku i malował portrety obojga księstwa — zob.: SAP t. 2.
Wrocław 1975 s. 459 (J. Ruszczycówna).
3 Analogia z losami Josefa Grassiego — por. SAP s. 460.
4 Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana. T. 34. Warszawa 1903 s. 706. Grassi
podobnie jak Kappeller miał bezpośredni kontakt z Kościuszką, który rzekomo wyratował
malarza z niebezpiecznej sytuacji podczas oblężenia — por. SAP s. 460.
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
HANNA WIDACKA
RYCINY POLSKIE JOSEFA ANTONA KAPPELLERA
Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII w. pojawili
się w Warszawie dwaj artyści, których nazwiska zapisały się najświetniej
w historii grafiki polskiej czasów Stanisława Augusta. Są to Friedrich John
(1769— 1843^ i niewiele odeń starszy Josef Anton Kappeller (1761-1806).
Wypełnili oni dotkliwą lukę, która powstała w tutejszym środowisku arty-
stycznym po wyjeździe ze stolicy utalentowanego rytownika Gottfrieda
Prixnera (1784 r.) i zgonie (prawdopodobnie po 1786 r.) Gottloba Jakoba
Marstallera, należącego do najlepszych sztycharzy stanisławowskich.
Josef Anton Kappeller1, Tyrolczyk, urodzony w Imst, przybył do Polski z
Wiednia ok. 1788 r., zaangażowany jako nauczyciel domowy przez Antoniego
Barnabę i Teklę Jabłonowskich. Najprawdopodobniej stało się to za pośred-
nictwem posła polskiego w Wiedniu, Franciszka Ksawerego Woyny, którego
żoną była rodzona siostra Jabłonowskiej, Teresa z Czapliców2. Rytownik
zamieszkał w Warszawie i szybko zasymilował się z otoczeniem. Utrzymywał
ożywione kontakty z artystyczną socjetą: Zygmuntem Voglem, Karolem
Michałem Gróllem, Josefem Grassim i wspomnianym już Johnem; przyjaźnił
się z rodziną architekta Fryderyka Lessla. Związany był z kręgami patrio-
tycznymi; brał podobno udział w insurekcji kościuszkowskiej, walcząc jako
prosty żołnierz w obronie oblężonej Warszawy3. Miał wtedy poznać osobiście
Naczelnika, do którego odnosił się potem z najgłębszą czcią4.
1 Najnowsze informacje o nim zob. w biogramach artysty autorstwa A. Ryszkiewicza
w Polskim słowniku biograficznym (T. 12. Wrocław 1966-1967 s. 5 — dalej cyt.: PSB) i w Słowniku
artystów polskich i obcych w Polsce działających (T. 3. Wrocław 1979 s. 358 — dalej cyt.: SAP).
2 Wiadomo, że tenże Woyna zaproponował w Wiedniu Josefowi Grassiemu, być może w
imieniu króla, przeniesienie się do Polski. Grassi związał się również z domem Jabłonowskich;
uczył córkę księżnej Tekli, Teresę, rysunku i malował portrety obojga księstwa — zob.: SAP t. 2.
Wrocław 1975 s. 459 (J. Ruszczycówna).
3 Analogia z losami Josefa Grassiego — por. SAP s. 460.
4 Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana. T. 34. Warszawa 1903 s. 706. Grassi
podobnie jak Kappeller miał bezpośredni kontakt z Kościuszką, który rzekomo wyratował
malarza z niebezpiecznej sytuacji podczas oblężenia — por. SAP s. 460.