DOI Artikel:
Ziółkowski, Adam: „Mur palatyński“ i Porta Mugonia: krytyka pewnej identyfikacji
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27406#0031
„MUR PALATYNSKI” I PORTA MU G ONI A
29
Palatynu. Pierwotny Rzym, jak wszystkie miasta latyńskie wczesnej epoki
żelaza, był położony na wzgórzu dostępnym tylko w jednym miejscu, od
strony łączącego go z Velią siodła, na którym stoi dziś Łuk Tytusa. Otóż
przez analogię z wszystkimi rozpoznanymi dotąd archeologicznie ośrodkami
latyńskimi z VIII-VII wieku przed Chr. i on był z pewnością chroniony przez
potężny wał wzmocniony kamieniami (agger), usypany w tym właśnie jedy-
nym, łatwo dostępnym miejscu35. Wynika stąd, że obrona nie mogła być
podstawową funkcją muru odkopanego przez ekipę Carandiniego. Bezpośred-
nim zamierzeniem, jakie przyświecało jego budowniczym, było wyznaczenie
zamkniętej przestrzeni między łożyskiem strumienia i stokiem Palatynu,
w celu rytualnym (Alexandre Grandazzi interpretuje mur jako linię pierwotne-
go pomérium36) lub praktycznym (Albert Ammerman uważa go za ogrodze-
nie dla zwierząt, dla magazynowania płodów rolnych albo dla czynności wy-
konywanych na obrzeżach obszarów zamieszkałych37). Natomiast na pewno
nie powstał w celach obronnych.
Drugie założenie jest znacznie bardziej ryzykowne, zważywszy, że przerwa
w murze wcale nie jest oczywista (zob. niżej) i że identyfikowanie jej jako
bramy opiera się w dużej mierze na wspomnianych przez Terrenato innych
znaleziskach w jej najbliższej okolicy. W tym wypadku słabość argumentu
leży zarówno w tym, że odsłonięty odcinek jest tak krótki, że wyklucza to
wszelkie sensowne porównania, jak i w tym, że podczas gdy archaiczne bra-
my Rzymu były rzeczywiście miejscami kultu, miejsca kultu jako takie nie
potrzebowały bram. Innymi słowy, na podstawie znalezisk można by ewen-
tualnie wnioskować o istnieniu w tym miejscu ośrodka kultu, ale nieko-
niecznie bramy.
Nawet przyjmując, że dwa pierwsze założenia są słuszne, pozostaje trzecie.
Czy rzeczywiście owa brama (o ile jest to brama) może być identyfikowana
z Porta Mugonia z naszych źródeł pisanych, a więc z bramą, poprzez którą
miasto romulejskie komunikowało się ze światem zewnętrznym? Ponieważ
z uwagi na kompletną przemianę, jakiej strefa ta uległa pod koniec VI wieku
przed Chr., całe wieki zanim tradycje o najwcześniejszym Mieście zostały
utrwalone na piśmie, nie istnieje możliwość skonfrontowania wykopalisk
35 M. M i 1 1 e r, Befestigungsanlagen in Italien vom 8. bis 3. Jahrhundert vor Christus,
Hamburg 1995; L. Q u i 1 i c i, Le fortificazioni ad aggere nel Lazio antico, „Ocnus”
2(1994), s. 147-158.
36 G r a n d a z z i, La fondation de Rome, s. 202-212.
37 Palatium e Sacra Via, s. 93.
29
Palatynu. Pierwotny Rzym, jak wszystkie miasta latyńskie wczesnej epoki
żelaza, był położony na wzgórzu dostępnym tylko w jednym miejscu, od
strony łączącego go z Velią siodła, na którym stoi dziś Łuk Tytusa. Otóż
przez analogię z wszystkimi rozpoznanymi dotąd archeologicznie ośrodkami
latyńskimi z VIII-VII wieku przed Chr. i on był z pewnością chroniony przez
potężny wał wzmocniony kamieniami (agger), usypany w tym właśnie jedy-
nym, łatwo dostępnym miejscu35. Wynika stąd, że obrona nie mogła być
podstawową funkcją muru odkopanego przez ekipę Carandiniego. Bezpośred-
nim zamierzeniem, jakie przyświecało jego budowniczym, było wyznaczenie
zamkniętej przestrzeni między łożyskiem strumienia i stokiem Palatynu,
w celu rytualnym (Alexandre Grandazzi interpretuje mur jako linię pierwotne-
go pomérium36) lub praktycznym (Albert Ammerman uważa go za ogrodze-
nie dla zwierząt, dla magazynowania płodów rolnych albo dla czynności wy-
konywanych na obrzeżach obszarów zamieszkałych37). Natomiast na pewno
nie powstał w celach obronnych.
Drugie założenie jest znacznie bardziej ryzykowne, zważywszy, że przerwa
w murze wcale nie jest oczywista (zob. niżej) i że identyfikowanie jej jako
bramy opiera się w dużej mierze na wspomnianych przez Terrenato innych
znaleziskach w jej najbliższej okolicy. W tym wypadku słabość argumentu
leży zarówno w tym, że odsłonięty odcinek jest tak krótki, że wyklucza to
wszelkie sensowne porównania, jak i w tym, że podczas gdy archaiczne bra-
my Rzymu były rzeczywiście miejscami kultu, miejsca kultu jako takie nie
potrzebowały bram. Innymi słowy, na podstawie znalezisk można by ewen-
tualnie wnioskować o istnieniu w tym miejscu ośrodka kultu, ale nieko-
niecznie bramy.
Nawet przyjmując, że dwa pierwsze założenia są słuszne, pozostaje trzecie.
Czy rzeczywiście owa brama (o ile jest to brama) może być identyfikowana
z Porta Mugonia z naszych źródeł pisanych, a więc z bramą, poprzez którą
miasto romulejskie komunikowało się ze światem zewnętrznym? Ponieważ
z uwagi na kompletną przemianę, jakiej strefa ta uległa pod koniec VI wieku
przed Chr., całe wieki zanim tradycje o najwcześniejszym Mieście zostały
utrwalone na piśmie, nie istnieje możliwość skonfrontowania wykopalisk
35 M. M i 1 1 e r, Befestigungsanlagen in Italien vom 8. bis 3. Jahrhundert vor Christus,
Hamburg 1995; L. Q u i 1 i c i, Le fortificazioni ad aggere nel Lazio antico, „Ocnus”
2(1994), s. 147-158.
36 G r a n d a z z i, La fondation de Rome, s. 202-212.
37 Palatium e Sacra Via, s. 93.