DOI Artikel:
Malec, Monika: Motyw wrzeciona w ikonografii starożytnej i wczesnochrześcijańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27406#0055
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LI, zeszyt 4 - 2003
MONIKA MALEC
MOTYW WRZECIONA W IKONOGRAFII STAROŻYTNEJ
I WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ
Wrzeciona należą do prastarych narzędzi nadzwyczaj rozpowszechnionych
wśród różnych ludów świata* 1. Stosowane do przędzenia głównie przez ko-
biety2, towarzyszyły im przez całe życie, a nawet jeszcze po śmierci.
Znajdowane są w grobach tak często, że można sądzić, iż stanowiły trwały
element inwentarza grobowego3, zaś motyw wrzeciona należy do stałego
repertuaru przedstawień ikonografii sepulkralnej. W egipskich malowidłach
grobowych z czasów XII dynastii4 w Béni Hassan i El-Bersche5 widzimy
kobiety i mężczyzn, którzy posługują się jednym bądź dwoma wrzecionami,
przędąc nimi pojedynczą lub podwójną nić (il. 1). Również w pochodzących
Mgr Monika Malec - absolwentka historii sztuki, studentka Studium Komunikowania
Społecznego i Dziennikarstwa przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim; adres do korespon-
dencji; ul. Brzozowa 4a/10, 22-400 Zamość (e-mail: moniquemalec@poczta.onet.pl).
1 Wrzeciono znane jest już od czasów neolitu wśród ludności zamieszkującej obszar staro-
żytnego Egiptu, Mezopotamii, Palestyny, Grecji i Rzymu - zob. R. J. F o r b e s, Studies
in Ancient Technology, Leiden 1956, t. IV; R. P a t t e r s o n, Spinning and weaving, w:
Ch. Singer, E. J. H o 1 m y a r d, A. R. H a 1 1 (red.), A History of Technology,
Oxford 1956, t. II, s. 191-220; K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, Warszawa
1967, t. I, s. 316-325; Z. G a n s i n i e c, Włókiennictwo, w: K. Majewski (red.),
Kultura materialna starożytnej Grecji, Wrocław 1975, t. I, s. 415-425.
2 W bogatym materiale ikonograficznym odnajdujemy je także w dłoniach mężczyzn, na
przykład w egipskich malowidłach grobowych (zob. il. 1).
3 A. W ą s o w i c z, Berło czy przęślica? Przyczynek do poznania zwyczajów sepul-
kralnych Nadczarnomorza w starożytności, „Archeologia” 38, 1988 [1989], s. 54.
4 Następne przykłady, już z czasów XVIII dynastii, w Tebach - zob. G. M. C r o w -
f o o t, Methods of Hand Spinning in Egypt and the Sudan, Halifax 1931, il. 4.
5 C r o w f o o t, dz. cyt., il. 6.
Tom LI, zeszyt 4 - 2003
MONIKA MALEC
MOTYW WRZECIONA W IKONOGRAFII STAROŻYTNEJ
I WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ
Wrzeciona należą do prastarych narzędzi nadzwyczaj rozpowszechnionych
wśród różnych ludów świata* 1. Stosowane do przędzenia głównie przez ko-
biety2, towarzyszyły im przez całe życie, a nawet jeszcze po śmierci.
Znajdowane są w grobach tak często, że można sądzić, iż stanowiły trwały
element inwentarza grobowego3, zaś motyw wrzeciona należy do stałego
repertuaru przedstawień ikonografii sepulkralnej. W egipskich malowidłach
grobowych z czasów XII dynastii4 w Béni Hassan i El-Bersche5 widzimy
kobiety i mężczyzn, którzy posługują się jednym bądź dwoma wrzecionami,
przędąc nimi pojedynczą lub podwójną nić (il. 1). Również w pochodzących
Mgr Monika Malec - absolwentka historii sztuki, studentka Studium Komunikowania
Społecznego i Dziennikarstwa przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim; adres do korespon-
dencji; ul. Brzozowa 4a/10, 22-400 Zamość (e-mail: moniquemalec@poczta.onet.pl).
1 Wrzeciono znane jest już od czasów neolitu wśród ludności zamieszkującej obszar staro-
żytnego Egiptu, Mezopotamii, Palestyny, Grecji i Rzymu - zob. R. J. F o r b e s, Studies
in Ancient Technology, Leiden 1956, t. IV; R. P a t t e r s o n, Spinning and weaving, w:
Ch. Singer, E. J. H o 1 m y a r d, A. R. H a 1 1 (red.), A History of Technology,
Oxford 1956, t. II, s. 191-220; K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, Warszawa
1967, t. I, s. 316-325; Z. G a n s i n i e c, Włókiennictwo, w: K. Majewski (red.),
Kultura materialna starożytnej Grecji, Wrocław 1975, t. I, s. 415-425.
2 W bogatym materiale ikonograficznym odnajdujemy je także w dłoniach mężczyzn, na
przykład w egipskich malowidłach grobowych (zob. il. 1).
3 A. W ą s o w i c z, Berło czy przęślica? Przyczynek do poznania zwyczajów sepul-
kralnych Nadczarnomorza w starożytności, „Archeologia” 38, 1988 [1989], s. 54.
4 Następne przykłady, już z czasów XVIII dynastii, w Tebach - zob. G. M. C r o w -
f o o t, Methods of Hand Spinning in Egypt and the Sudan, Halifax 1931, il. 4.
5 C r o w f o o t, dz. cyt., il. 6.