DOI Heft:
Architektura
DOI Artikel:Litwin, Barbara: Rozwój przestrzenny miasta Chełma w okresie międzywojennym - historia powstania "Nowego Miasta"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37083#0055
ROZWÓJ PRZESTRZENNY MIASTA CHEŁMA
53
z Radomia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, zwanego „Nowym Mias-
tem”, stała się najważniejszą inwestycją w mieście okresu międzywojennego.
Zarząd miasta intensywnie zabiegał o ostateczne podjęcie decyzji dotyczą-
cej przeniesienia siedziby Dyrekcji. Za Chełmem przemawiały racje politycz-
no-społeczne, narodowościowe oraz walory terenowe. Jak napisali autorzy
broszury Zapomniana i zaniedbana sprawa oraz zwolennicy realizacji projek-
tu: „Tutaj zaś tak poważne stosunkowo zwiększenie inteligentnego żywiołu
polskiego odbiłoby się nadzwyczaj dodatnio na charakterze gospodarczym,
społecznym i narodowym Chełma i okolicy. [...] Chełm leży w pośrodku
terenów linii kolejowych Dyrekcji Radomskiej. Te względy spowodowały
Sternika Nawy Państwowej Marszałka Józefa Piłsudskiego, do wybrania Cheł-
ma na siedzibę Dyrekcji Kolejowej [,..]”12.
Opracowywanie koncepcji rozbudowy miasta zlecone zostało Spółdzielni
Architektonicznej Pracowników Zakładu Architektury Polskiej w Warszawie.
Projekt pod koniec 1926 r. wykonał Adam Kuncewicz i Adam Paprocki13.
Wizytujący miasto w dniu 27 marca 1927 r. minister komunikacji, inż. P. Ro-
mocki, został poinformowany o dotychczasowych osiągnięciach w realizacji
ambitnych planów. Minister zapoznał się z dotychczasowymi działaniami,
a także obejrzał teren przeznaczony na lokalizację osiedla14. Zapadła pozy-
tywna decyzja i rozpoczęto budowę Nowego Miasta Chełma, które miało
objąć obszar 50 hektarów dawnego państwowego majątku Starostwa Obło-
nie15. ,,I oto latem 1928 r. wydzielony z terenów rozbudowy miasta obszar
50 ha, na którym jeszcze falowały nie zżęte zboża, zaroił się tysiącem ludzi,
głodnych pracy”16.
15 lipca 1928 r. przystąpiono do wznoszenia gmachu głównego Dyrekcji.
Wykonawcą było Towarzystwo Robót Kolejowych i Budowlanych TOR pod
zarządem dyrektorów inż. Włodzimierza Niklewicza oraz inż. Jerzego Sawic-
kiego17. Domy przeznaczone dla uboższych warstw ludności, np. przedstawi-
cieli klasy robotniczej czy biedniejszych rodzin drobnomieszczańskich (urzęd-
niczych lub wojskowych), ze względów ideowych były wzorowane na budow-
'■ Zapomniana i zaniedbana sprawa, oprać. Komitet Obywatelski zainicjowany przez Radę
Miejską w Chełmie, Chełm - styczeń - 1936, s. 7-8.
13 W. K o z i e j o w s k i. Studium historyczno-urbanistyczne „Dyrekcja”, mps 1988,
s. 25 [Archiwum Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Lublinie, oddział w Chełmie],
14 „Zwierciadło” 1927, nr 13.
13 K o z i e j o w s k i, dz. cyt., s. 27-28.
16 Zapomniana i zaniedbana sprawa, s. 8.
17 Tamże, s. 32.
53
z Radomia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, zwanego „Nowym Mias-
tem”, stała się najważniejszą inwestycją w mieście okresu międzywojennego.
Zarząd miasta intensywnie zabiegał o ostateczne podjęcie decyzji dotyczą-
cej przeniesienia siedziby Dyrekcji. Za Chełmem przemawiały racje politycz-
no-społeczne, narodowościowe oraz walory terenowe. Jak napisali autorzy
broszury Zapomniana i zaniedbana sprawa oraz zwolennicy realizacji projek-
tu: „Tutaj zaś tak poważne stosunkowo zwiększenie inteligentnego żywiołu
polskiego odbiłoby się nadzwyczaj dodatnio na charakterze gospodarczym,
społecznym i narodowym Chełma i okolicy. [...] Chełm leży w pośrodku
terenów linii kolejowych Dyrekcji Radomskiej. Te względy spowodowały
Sternika Nawy Państwowej Marszałka Józefa Piłsudskiego, do wybrania Cheł-
ma na siedzibę Dyrekcji Kolejowej [,..]”12.
Opracowywanie koncepcji rozbudowy miasta zlecone zostało Spółdzielni
Architektonicznej Pracowników Zakładu Architektury Polskiej w Warszawie.
Projekt pod koniec 1926 r. wykonał Adam Kuncewicz i Adam Paprocki13.
Wizytujący miasto w dniu 27 marca 1927 r. minister komunikacji, inż. P. Ro-
mocki, został poinformowany o dotychczasowych osiągnięciach w realizacji
ambitnych planów. Minister zapoznał się z dotychczasowymi działaniami,
a także obejrzał teren przeznaczony na lokalizację osiedla14. Zapadła pozy-
tywna decyzja i rozpoczęto budowę Nowego Miasta Chełma, które miało
objąć obszar 50 hektarów dawnego państwowego majątku Starostwa Obło-
nie15. ,,I oto latem 1928 r. wydzielony z terenów rozbudowy miasta obszar
50 ha, na którym jeszcze falowały nie zżęte zboża, zaroił się tysiącem ludzi,
głodnych pracy”16.
15 lipca 1928 r. przystąpiono do wznoszenia gmachu głównego Dyrekcji.
Wykonawcą było Towarzystwo Robót Kolejowych i Budowlanych TOR pod
zarządem dyrektorów inż. Włodzimierza Niklewicza oraz inż. Jerzego Sawic-
kiego17. Domy przeznaczone dla uboższych warstw ludności, np. przedstawi-
cieli klasy robotniczej czy biedniejszych rodzin drobnomieszczańskich (urzęd-
niczych lub wojskowych), ze względów ideowych były wzorowane na budow-
'■ Zapomniana i zaniedbana sprawa, oprać. Komitet Obywatelski zainicjowany przez Radę
Miejską w Chełmie, Chełm - styczeń - 1936, s. 7-8.
13 W. K o z i e j o w s k i. Studium historyczno-urbanistyczne „Dyrekcja”, mps 1988,
s. 25 [Archiwum Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Lublinie, oddział w Chełmie],
14 „Zwierciadło” 1927, nr 13.
13 K o z i e j o w s k i, dz. cyt., s. 27-28.
16 Zapomniana i zaniedbana sprawa, s. 8.
17 Tamże, s. 32.