DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Szykuła-Żygawska, Agnieszka: Jan Gisges - nieznany architekt z Krzeszowa nad Sanem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37080#0301
KOMUNIKATY
299
AGNIESZKA SZYKUŁA-ŻYGAWSKA
Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział w Lublinie
JAN GISGES
- NIEZNANY ARCHITEKT Z KRZESZOWA NAD SANEM
Najbardziej znanym spośród Gisgesów był działający w Ordynacji Zamojskiej
a następnie w Sieniawie w latach 1771-1782 architekt Fryderyk Gisges1. Badania
Jerzego Kowalczyka dowiodły, że architekt podpisywał się imieniem Godfryd, co
sugeruje jego morawskie pochodzenie. Jakub Sito doprecyzował, że nazwisko Gisges
na Morawach brzmi Ebstein2.
Przeprowadzona w ostatnich latach kwerenda archiwalna w XVIII-wiecznych
księgach metrykalnych parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Krzeszowie
nad Sanem ujawniła przedstawiciela rodu Gisges, który podobnie jak Fryderyk był
architektem. W latach 1784-1895 odnotowano Jana Gisgesa (pisany zamiennie Joan-
nes Gisgies).
Był on w wymienionych latach mieszkańcem Krzeszowa Górnego. Z aktu małżeń-
stwa można wywnioskować, że Jan Gisges był wyznania innego niż rzymskokatolic-
kie i że urodził się około 1766 roku, w parafii innej niż krzeszowska.
Dnia 28 czerwca 1784 roku w krzeszowskiej parafii 26-letni Jan Gisges (niekato-
lik) wstąpił w związek małżeński z 20-letnią Teklą Bugalską (katoliczką). Świadkami
1 Na temat Fryderyka Gisgesa pisali: J. Kowalczyk, Architekci Zamoyskich w okre-
sie rokoka, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 4(1959), z. 3/4, s. 232; tenże, Architek-
tura Zamościa w okresie rokoka, [w:] Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980,
s. 125; tenże, Architektura sakralna między Wisłą a Bugiem w okresie późnego baroku, [w:]
Dzieje Lubelszczyzny t. VI, Między wschodem a zachodem, cz. 3, Kultura artystyczna, red.
T. Chrzanowski, Lublin 1992, s. 61-62; S. Jurczenka, Późnobarokowe świątynie gródka
Bedrychowskiego, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich, t. VII, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków
2003, s. 99-112; P. K r a s n y, Kilka uwag na temat twórczości Fryderyka Gisgesa, [w:] Sztu-
ka Kresów Wschodnich, t. VII, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2003, s. 113-128; B. S a-
w a, Zamojski ratusz w XVII-XVIII w., „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2010, nr 4, s. 74;
P. K r a s n y, Fabrica Ecclesiae Ruthenorum. Dzieje cerkwi w Szczebrzeszynie i jej rozbudo-
wy w latach 1777-1789, Kraków 2010, s. 25.
2 J. Kowalczyk, Rezydencje późnobarokowe na Wołyniu, „Zamojsko-Wołyńskie
Zeszyty Muzealne” 2(2004), s. 53, przyp. 31. Ewa Lorentz, powołując się na zapisy źródłowe
dotyczące kamienicy mansjonarskiej w Zamościu, podała, że Fryderyk Gisges jest autorem
projektu tejże mansjonarii, wykonanego przed 1700 rokiem, a realizowanego w latach 1700-
1702. Gdyby założyć, że jest to prawda, to w 1779 roku, kiedy został zatrudniony jako archi-
tekt na dworze Czartoryskich w Sieniawie, musiałby mieć około 100 lat. E. Lorentz,
Nieznany plan posiadłości inżyniera wojskowego Roberta von Nolte na przedpolu twierdzy
Zamość, „Archiwariusz Zamojski” 2005, s. 47.
299
AGNIESZKA SZYKUŁA-ŻYGAWSKA
Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział w Lublinie
JAN GISGES
- NIEZNANY ARCHITEKT Z KRZESZOWA NAD SANEM
Najbardziej znanym spośród Gisgesów był działający w Ordynacji Zamojskiej
a następnie w Sieniawie w latach 1771-1782 architekt Fryderyk Gisges1. Badania
Jerzego Kowalczyka dowiodły, że architekt podpisywał się imieniem Godfryd, co
sugeruje jego morawskie pochodzenie. Jakub Sito doprecyzował, że nazwisko Gisges
na Morawach brzmi Ebstein2.
Przeprowadzona w ostatnich latach kwerenda archiwalna w XVIII-wiecznych
księgach metrykalnych parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Krzeszowie
nad Sanem ujawniła przedstawiciela rodu Gisges, który podobnie jak Fryderyk był
architektem. W latach 1784-1895 odnotowano Jana Gisgesa (pisany zamiennie Joan-
nes Gisgies).
Był on w wymienionych latach mieszkańcem Krzeszowa Górnego. Z aktu małżeń-
stwa można wywnioskować, że Jan Gisges był wyznania innego niż rzymskokatolic-
kie i że urodził się około 1766 roku, w parafii innej niż krzeszowska.
Dnia 28 czerwca 1784 roku w krzeszowskiej parafii 26-letni Jan Gisges (niekato-
lik) wstąpił w związek małżeński z 20-letnią Teklą Bugalską (katoliczką). Świadkami
1 Na temat Fryderyka Gisgesa pisali: J. Kowalczyk, Architekci Zamoyskich w okre-
sie rokoka, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 4(1959), z. 3/4, s. 232; tenże, Architek-
tura Zamościa w okresie rokoka, [w:] Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980,
s. 125; tenże, Architektura sakralna między Wisłą a Bugiem w okresie późnego baroku, [w:]
Dzieje Lubelszczyzny t. VI, Między wschodem a zachodem, cz. 3, Kultura artystyczna, red.
T. Chrzanowski, Lublin 1992, s. 61-62; S. Jurczenka, Późnobarokowe świątynie gródka
Bedrychowskiego, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich, t. VII, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków
2003, s. 99-112; P. K r a s n y, Kilka uwag na temat twórczości Fryderyka Gisgesa, [w:] Sztu-
ka Kresów Wschodnich, t. VII, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2003, s. 113-128; B. S a-
w a, Zamojski ratusz w XVII-XVIII w., „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2010, nr 4, s. 74;
P. K r a s n y, Fabrica Ecclesiae Ruthenorum. Dzieje cerkwi w Szczebrzeszynie i jej rozbudo-
wy w latach 1777-1789, Kraków 2010, s. 25.
2 J. Kowalczyk, Rezydencje późnobarokowe na Wołyniu, „Zamojsko-Wołyńskie
Zeszyty Muzealne” 2(2004), s. 53, przyp. 31. Ewa Lorentz, powołując się na zapisy źródłowe
dotyczące kamienicy mansjonarskiej w Zamościu, podała, że Fryderyk Gisges jest autorem
projektu tejże mansjonarii, wykonanego przed 1700 rokiem, a realizowanego w latach 1700-
1702. Gdyby założyć, że jest to prawda, to w 1779 roku, kiedy został zatrudniony jako archi-
tekt na dworze Czartoryskich w Sieniawie, musiałby mieć około 100 lat. E. Lorentz,
Nieznany plan posiadłości inżyniera wojskowego Roberta von Nolte na przedpolu twierdzy
Zamość, „Archiwariusz Zamojski” 2005, s. 47.