Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

TWÓRCZOŚĆ MISTRZA MACIEJOWICKIEGO

55

motywację dla podobnego ujęcia tematu
śmierci syna. Jak w ołtarzu Legendy św.
Jadwigi postać tej świętej księżnej śląskiej
i jej życie były okazją do przedstawienia
ks. Henryka Pobożnego, tak historia św.
Emeryka miała się stać sposobnością do
gloryfikacji króla Warneńczyka. Mistrz
Maciej o wieki zawdzięczał więc inspira-
cję ołtarzowi Legendy św. Jadwigi. Jed-
nakże artyście niepotrzebne było ukaza-
nie scen bitewnych jak w śląskim pier-
wowzorze. Nie chodziło o narrację,
lecz wyeksponowanie tych momentów
z życia króla, które byłyby zbieżne
z historią św. Emeryka i Henryka Po-
bożnego. Wysunął się więc na pierwszy
plan motyw obrzędu sepulkralnego.
Mistrz Maciejowicki poza zbieżnością
tematu walki Z poganami i tragicznej
śmierci głównego bohatera zawdzięczał
ołtarzowi Legendy św. Jadwigi jedynie
poszczególne motywy, jak np. przed-
stawienie aniołów unoszących duszę do
nieba w scenie śmierci księżnej. Motyw
ten, powtórzony dla symetrii w obu
scenach śmierci królów węgierskich
tryptyku maciej o wickiego, miał szcze-
11. Warsztat Mistrza Maciejowickiego, Biczowanie św. Doroty, kwatera gólną Wymowę symboliczną. Smiertel-
tryptyku Św. Zofii z Sàsovej na zasłona, na której unoszą się dusze

zmarłych, to parapetazma oddzielająca
zmarłych od żywych oraz służąca do
wnoszenia duszy do nieba150. Dzieło ekspiacyjne, jakim był ołtarz maciejowicki, musiało to zapewnie-
nie uzyskać poprzez magiczną partycypację i uwiecznienie. Tego typu aniołki unoszące dusze do nieba
istniały już w malarstwie sieneńskim, a ich refleksem były aniołki na fresku ze Swinicy na Spiszu
z 3 ćwierci XIV w.151

W samej formie wykonania, jak i w typice fizjonomii u Mistrza Maciej owickiego natrafiamy na od-
mienny świat. Tak na przykład w ołtarzu Legendy św. Jadwigi dominują w istocie dwie barwy — ciemna
zieleń i cynobrowa czerwień. W tryptyku z Maciejowic zastosowany Został szeroki wachlarz kolorów,
na który składa się: złoto, intensywna biel, winna czerwień, malachitowa zieleń, zieleń soczysta, srebrne
szarości. Koloryt obrazów Mistrza Maciej owickiego jest głęboki, mieni się dekoracyjnie tak, że postacie
w scenie głównej zdają się być wprawione w tło ornamentu jak drogocenne kamienie. Behrens słusznie
podkreśla wielki format dzieła Mistrza z Maciejowic w stosunku do drobnych wymiarów kompozycji
ołtarza Legendy św. Jadwigi152. Dotyczy to nie tylko objętości kwater, ale i postaci. Wielki format artysty
z Maciejowic polega zarówno na masywności postaci, jak i na urealnieniu wnętrza, które staje się konstruk-
tywnie zbudowaną przestrzenią, nie zaś, jak w tryptyku Legendy św. Jadwigi, sceną zawieszoną w próżni,
lub naszkicowaną za pomocą kilku umownych dekoracji. Modelunek figur staje się pełniejszy, postacie
zatracają charakter smukłych łodyg, są bardziej kanciaste, rysy twarzy określa schemat typu sądeckiego.
Nie znaczy to bynajmniej, by pewna liryczność nie cechowała postaci kobiecych, które jednak wychodzą

150 Jacob, /. c.

151 V. Dvorakova, Talianske vyvinove prńdy stredovekej ndstennej таГЬу na Slovensku. Ze starsich vytvarnych dejin Sło-
weńska, Bratysława 1965, s. 231.

152 E. Behrens, Malerei des XVJahrhunderts im Karpathengebiet, [w:] Jomsburg, R. 6, Leipzig 1942, s. 267.