Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

60

EWA POLAK-TRAJDOS

Jakkolwiek występuje ona w pozie tro-
nującej, a więc częściowo spełnia wyma-
gania kanonu, oblicze jej odbija jaskrawo
od schematu doskonałej symetrii i po-
wagi reprezentacyjnego typu sądeckiego.
Mimo bowiem zachowania reprezenta-
cyjnej pozy, twarz jej ma wyraz tragi-
czny, płaczliwy, nie zachowujący dy-
stansu charakteryzującego ceremonialną
formę in throno. Twarz ta, o brwiach
tragicznych, bywa w malarstwie sądec-
kim wyobrażana w tematach pasyjnych.
W przedstawieniu in throno z Sâsovej
ulega więc skłóceniu pierwiastek cere-
monialny z dramatycznym (il. 8).

Znaczenie dwóch tendencji twór-
czych w malarstwie sądeckim podkreśla
Dutkiewicz164. Jedna to nurt drama-
tyczny związany z tematami Pasji, druga
to nurt reprezentacyjny w wyobraże-
niach tronujących, Koronacji, Sacra
Conversazione. Jednakże Dutkiewicz
uważa, że nurt dramatyczny był wcze-
śniejszy od reprezentacyjnego. W nurcie
dramatycznym podkreśla on asymetry-
czność kompozycji, a w reprezentacyj-
nym symetrię i pogodny nastrój. Dut-
kiewicz zauważa w tym zasadniczym
podziale ingerencję dwóch różnych
indywidualności. Nie możemy się zgo-
dzić na wcześniejsze datowanie nurtu
dramatycznego o opisanych cechach.
Przecież duże Ukrzyżowanie z Korzenny
z około 1440 г., jakkolwiek jest wczes-
nym dziełem, w kompozycji trzyma się

układu symetrycznego. Natomiast cyto-

__„ rv.,.1.1 : • г\ \ i ■ ■ 17. Warsztat Mistrza Maciejowickiego, Św. Zofia z córkami

wane przez Dutkiewicza Opłakiwanie „ ,.. JT &,\

„, x , . • r z Partyzanckiej Lupczy fok. 145UJ

z Czarnego Potoku i z Żywca o asy-
metrycznych cechach kompozycji po-
wstają dopiero ok. 1450 г., czyli jednocześnie lub dużo później od przedstawień reprezentacyjnych.
Wydaje nam się więc, że te dwa nurty przeplatały się z sobą. Problematyczny również jest podział
tematów na dwa nurty pochodzące od dwóch różnych indywidualności. Przeczy temu twórczość wybitnej
osobowości Mistrza Maciejowickiego. Te wydumane, „zasadniczo różne indywidualności", według nasze-
go zdania, pochodzą ze wspólnego pnia, którym była twórczość Mistrza Maciejowickiego. W toku ewo-
lucji jego artystycznej działalności dostrzegamy obok siebie występujące dwa nurty: dramatyczny i repre-
zentacyjny. Przykładem jest ołtarz Królów z Maciejowic, gdzie sceną o charakterze celebracji, zrównowa-
żoną i symetryczną, jest część środkowa z postaciami królów, dramatyczną zaś opłakiwanie i egzekwie
na skrzydłach tego tryptyku. U Mistrza Maciejowickiego przeważa jednak tektonika równomiernie rozło-
żonych grup nad asymetrycznością linii diagonalnej, która dominowała na przykład w obrazach z Chom-
ranic czy Czarnego Potoku. Tc dwa nurty zdeterminowały w jego twórczości sformułowanie się dwóch
przeciwstawnych typów kobiecych. Jednym z nich jest postać o okrągłym lub owalnym obliczu Z wypuk-

164 Dutkiewicz, Nowy Sącz— polska Siena..., s. 7.