Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

TWÓRCZOŚĆ MISTRZA MACIEjOWICKIEGO

63

20. Adoracja Dziecka, kwatera
tryptyku z Ptaszkowcj (1430—1440)

ca Włodarza ucznia Jana Wiel-
kiego z Krakowa Koszyce —
Mikołaja z Bochni, domniema-
nego współpracownika przy
głównym ołtarzu Św. Elżbie-
ty168.

W przypadku Mistrza Ma-
cicjowickiego mogło zachodzić
podobne zjawisko. Jednakże naj-
bardziej prawdopodobne jest,
że prace nad tymi spiskimi za-
mówieniami były wykonywane
w warsztacie Mistrza na terenie
większego ośrodka artystycz-
nego w Małopolsce, a potem
dzieła przewożono, jak to prak-
tykowano później, w okresie
działalności Jakuba z Sącza169.
Zachodzi też możliwość, że nie
wszystkie ołtarze zogniskowane
na terenie spiskim należały od początku do kościołów, w których je obecnie znaleziono. Przede
wszystkim ołtarz maciejowicki ze względu na swą tematykę i wykonanie wydaje się być usunięty,
może w epoce baroku, z jakiegoś dużego miasta, Krakowa, a najprawdopodobniej z Sącza. Szlak nad
Popradem i Topią wskazuje jednak na eksploatację artystyczną już w XIV w. w kierunku południowym
o szerokim zasięgu. Tym samym nie da się wytłumaczyć większości zabytków tam spotykanych wyrzu-
ceniem ich w epoce baroku na „śmietnik" prowincji, lecz świadomą ekspansją kulturalną170. Malarz
Maciejowicki swą twórczością wplata się w rytm rozwojowy artystycznego środowiska sądeckiego.
Opierając się na pierwszych wytworach tej szkoły daje nową podnietę swym następcom do dalszej dzia-
łalności warsztatu. Mistrz ten wyciska indywidualne piętno swego kunsztu, które spróbujemy ujawnić
w toku analizy domniemanych dzieł dotychczas mu przypisywanych, a także przez nas pierwszy raz za-
liczonych do jego dorobku.

Niewątpliwie tryptyk z Ptaszkowcj z ok. 1430 r. odegrał ważną rolę w kształtowaniu się wczesnej
twórczości Mistrza Maciej o wickiego. Behrcns i Wiese uważali, że ołtarz z Ptaszkowcj jest jego dziełem171.
Dobrzeniecki i Strzałkowski zaliczyli do jednej grupy tryptyki z Ptaszkowcj, Niedzicy, Maciejowic, Ło-
pusznej, Zarzecza i Sâsovej172. Walicki skłonny był widzieć w tym dziele wytwór z pogranicza sądecko-
krakowskiego173. Bliskość wymienionych tryptyków z ptaszkowskim nie może być oceniana en bloc.
Przy szczegółowszej analizie rzuca się w oczy większa liryczność i kruchość scen z tryptyku ptaszkowskiego
w stosunku do chropowatości kompozycji ołtarza Św. Bartłomieja z Niedzicy. Podobnie liczne pokre-
wieństwa stylowe nie mogą jednak zatrzeć różnicy między ołtarzem z Ptaszkowcj a tym z Maciejowic,
którego monumentalna tektonika przerasta możliwości Mistrza z Ptaszkowcj. Należałoby zatem wpro-
wadzać pewne gradacje między wymienionymi tryptykami a ołtarzem z Ptaszkowcj. Wówczas bowiem
okazałoby się, że tylko pewne motywy tego dzieła odpowiadają tryptykom w Niedzicy, Złotych Mora-

168 Marosi, /. c.

169 Polak-Trajdos, op. cit.,

170

Dobrowolski, Nowy Sącz...

171 E. Behrens, Etn Schlesisches Votivhild, „Zeitscbrift des Deutschen Vereins fur Kunstwissenschaft", 8, 1941, s. 173—178.

172 Sztuka sakralna w Polsce, Warszawa 1942, s. 337; Z. Strzałkowski, Malarstwo tablicowe w szkole sądeckiej, [w:] Rocz-
* sądecki, t. 8, Nowy Sącz 1967, s. 392.

Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 295.