Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

64

ÈWA POLAK-TRAJDOS

21. Adoracja Dziecka, Graduait 3/RK
Biblioteka Bernardynów w Krakowie

wcach, Bardiowie (szczyty) lub w
ogóle nic ma żadnego pokrewieństwa
(Zarzecze, Sâsovà).

Ważnym zagadnieniem dla na-
szego problemu jest relacja między
miniaturami krakowskimi a trypty-
kiem zPtaszkowej, sugerowana przez
Dobrowolskiego i Miodońską. Na-
szym zdaniem bliskość miniatur kra-
kowskich w stosunku do tego dzieła
wydaje się względna. Tak np. Adora-
cja Dziecka z Mszału nr 2 (Wawel,
Archiwum Kapit.) z lat 1440—1450
jest w zestawieniu z tą samą kompo-
zycją z Ptaszkowej dosyć daleka
(il. 19, 20)174. Pomijając już brak
przestrzeni w miniaturze Mszału nr 2
i inne skonstruowanie tej sceny, typ
Marii zupełnie odbiega od wzoru
ptaszkowskiego. Bliższe analogie
łączą Adorację z Ptaszkowej z minia-
turą Kodeksu bernardyńskiego z 1453 r.
W tym wypadku jednak redakcja
tej sceny byłaby zdecydowanie
wcześniejsza w kwaterze ptaszko-
wskiej, a zatem z niej mógłby miniaturzysta czerpać swój wzór, nie zaś na odwrót (il. 21)175.

Podobnie sztuczne jest, według nas, wysuwanie analogii między Wjazdem do Jerozolimy w tryptyku
z Ptaszkowej a miniaturą o tymże temacie Mszału nr 2, fol. CV176. Przy porównaniu tych dwóch przed-
stawień nasuwa się tylko podobieństwo samego schematu, który zresztą znamy z innych dzieł tego czasu.
Natomiast zupełnie odmiennie przedstawia się w obu scenach forma stylistyczna. Pomijając już zupełnie
inny sztafaż architektoniczny, w kompozycji Wjazdu z tryptyku ptaszkowskiego rysy Jezusa i towarzy-
szących mu osób zapowiadają typ „sądecki", gdy w miniaturze Mszału nr 2 pokutuje nadal wpływ cze-
skiej fizjonomii o długim, spłaszczonym i wydatnym nosie i ogólnie grubych rysach twarzy. Trudno
nam więc mówić o tym, że Mistrza z Ptaszkowej wychowały skriptoria krakowskie, jak to sugeruje Wa-
licki177. Jak wynika z czasu powstania miniatur Mszału nr 2 czy Graduale de Tempore Kodeksu bernardyń-
skiego, ołtarz z Ptaszkowej powstał dużo wcześniej. Pisze Miodońska: „typ twarzy męskich o długim,
wystającym nosie, cofniętym czole, prosto zarysowanych brwiach, tak znamienny dla pracowni ilumi-
natora Mszału nr 2, zdaje się należeć do cech charakterystycznych, utrzymujących się w malarstwie krakow-
skim przez bardzo długi okres, czego przykładem skrzydła z Kamionki Wielkiej w Muzeum Narodowym
w Krakowie, a wersy poliptyku dominikańskiego, kwatery Mistrza Chórów z tryptyku S w. Trójcy na
Wawelu178. Właśnie te cechy charakterystyczne, podane przez Miodońską, świadczą przeciw łączeniu
tego Mszału ze szkołą sądecką, poczynając od tryptyku z Ptaszkowej. Tryptyk z Kamionki Wielkiej nie
należy do szkoły krakowskiej. O twórcy tego dzieła można powiedzieć zdecydowanie, że w ramach
szkoły sądeckiej używa także typów czeskich. W taki sposób skumulowane cechy, nie są charaktery-

174 Miodońska, Iluminacje..., s. 50.
17э Dobrowolski, op. cit.

176 Miodońska, op. cit., ryc. 54, 55.

177 Walicki, op. cit., s. 296i

178 Miodońska, op. cit., s. 50.