Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

TWÓRCZOŚĆ MISTRZA MACIEJOWICKIEGO

24. Zwiastowanie, kwatera tryptyku
z Ptaszkowej (1430—1440)

wąskie dłonie i łagodne twarze, jak
i swoisty linearyzm draperii, wystę-
pują w zupełnie identycznej postaci
we wczesnych dziełach tak zwanej
szkoły sądeckiej". Dalszy ciąg tych
wywodów stwierdza identyczność
kompozycji i typów omawianej mi-
niatury z obu scenami wymienionych
ołtarzy188. Zgadzamy się z tym, że
karta tytułowa Mszału nr 7 nosi cechy
sądeckie (i). 26). Bliski temu ujęciu
jest jednak tylko Chrystus w Modli-
twie xv Ogrojcu. Natomiast grupa
apostołów odbiega zdecydowanie od
tego typu. Jest to jakby nawrót do
stylu szkoły Mszału nr 2, do jej pospo-
litych twarzy o grubych brwiach i
siodłatych nosach, bez dramatycznej
ekspresji twarzy cechującej apostołów w scenie ptaszkowskicj czy niedzickiej. Mszał nr 7 powstał
w pracowni iluminatorskicj wykonującej miniatury od piątego dziesięciolecia XV w., nie mógł być więc
źródłem inspiracji Mistrza ptaszkowskiego czy Maciej o wickiego, lecz raczej przeciwnie, dowodzi on pro-
mieniowania sztuki rejonu sądeckiego aż do Krakowa189. Pod względem konstrukcji scena Modlitwy
w Ogrojcu z ołtarza w Niedzicy została bardziej przestrzennie rozbudowana, co wskazuje na umiejętności
Mistrza Maciejowickiego, których później działający miniaturzysta krakowski nie potrafił rozwinąć,
wykorzystując z malarstwa sądeckiego tylko typ i pozę Chrystusa. W jednej z kwater ołtarza z Radâcs
(Bzinov-Berzenke), dzieła tak zwanego Pierwszego Ucznia Mistrza z Maciejowic z terenów Spiszu, mieści
się również scena Modlitwy w Ogrojcu nawiązującej w kompozycji i typach do wymienionych poprzednio
ołtarzy190.

Inne jeszcze dzieła Mistrza Maciej owickiego są, jak wspominaliśmy, dowodem jego zależności od
artysty tryptyku z Ptaszkowej. Dwa trójkątne szczyty ołtarza Św. Andrzeja w Bardiowic, przedstawiające
Sw. Jana Chrzciciela i Hołd Trzech Króli, już przez Csankiego zostały zaliczone do dzieł Mistrza Maciejo-
wickiego191. Pierwotnie, jak przypuszcza Csânky, były one częścią składową i zwieńczeniem ołtarza Panny
Marii z rzeźbionymi figurami w skrzyni. Figury te zostały obecnie wmontowane w ołtarz Panny Marii
w kościele parafialnym w Bardiowie. Według hipotezy Csankiego ołtarz pierwotny z trójkątnymi szczy-
tami obramowany był skrzydłami z parami świętych. Skrzydła te obecnie znajdują się w Koszycach.
Csanky podaje nawet schemat zrekonstruowanego pierwotnego ołtarza. Jednakże ta hipoteza spotkała
się Z krytyką Radocsaya, który argumentuje, że raczej duże miasta rozdawały ołtarze mniejszym, a zatem
Koszyce nie mogły dostać od Bardiowa skrzydeł ze świętymi192. Jednakże to rozumowanie nie jest przeko-
nywające. Wiemy, że właśnie Koszyce otrzymały z Bardiowa ołtarz Ostatniej Wieczerzy w 1896 r. Po-
dobny przypadek mógł zdarzyć się niejeden raz193.

Radocsay, mimo pewnego wahania w wypowiedzi194, ostatecznie przyjmuje oba trójkąty szczytowe

188 Miodońska, op. cit., s. 51.

189 Miodońska, op. cit., s. 44.

190 D. Radocsay, Gotische Tafelmakrei in Ungam, Budapest 1963, tabl. 12.

191 Csanky, op. cit., s. 19.

192 D. Radocsay, Aàatok a Magyarorszâg tablaképfestészet, ,,Muvészcttorténcti Ertcsito", t. 4: 1955, s. 47; tenże, A ko-
zépkori... tableképei, s. 6.

193 Radocsay, A kôzépkori... tablaképei, s. 268.

194 Radocsay, Adatok...